Hoe proper is ‘clean beauty’ echt? “Een crème zonder bewaarmiddelen staat binnen de kortste keren onder de schimmel”

Onze cosmetica bulkt van de controversiële ingrediënten. Dat weten apps als ‘Yuka’ of ‘Clean Beauty’ ons te vertellen, waarmee je de ingrediëntenlijst van je producten kan analyseren. Maar klopt dat wel? Hoe gevaarlijk is ‘non-clean’ beauty echt? En is het nieuwe B Corp-label, voor cosmeticabedrijven die op alle vlakken de hoogste standaarden nastreven, wel een goede parameter van smetteloze beauty? Drie experts lichten toe. “Kegel je dagcrème niet in de vuilnisbak omdat die controversiële ingrediënten bevat.”

Smeerden we nog niet zo lang geleden zonder al te veel nadenken eender welke crème uit de drogisterij of parfumerie op ons gelaat, dan is dat anno 2021 danig veranderd. We willen weten wat we smeren en waarom. Clean beauty, een term die naar goede gewoonte komt overgewaaid uit Amerika, speelt daar perfect op in en deed de beautywereld op haar grondstofvesten daveren. Ging het kartonnen doosje met de ingrediëntenlijst erop vroeger nog achteloos bij het papier, dan bestuderen we nu minutieus de kleine lettertjes: welke stoffen zitten er in onze crème en wat doen ze precies?

“De pandemie heeft ervoor gezorgd dat gezondheid belangrijker is dan ooit”, vertelt Julia Sarhy, directrice Consumentenonderzoek bij L’Oréal. “Dat wil zeggen: producten waarbij veiligheid centraal staat. Helaas leven we in een tijd waarin fake news schering en inslag is, waardoor er een soort scepticisme ontstond, zeker ten opzichte van grote multinationals.” 

Dat gebrek aan vertrouwen lag mee aan de basis van het immense succes van clean beauty en apps als ‘Yuka’ en  ‘Clean Beauty’, waarmee je de barcode van de verpakking scant en meteen een score krijgt op basis van de gebruikte ingrediënten. Dat was voor de meesten onder ons even schrikken. Ingrediënten die jarenlang probleemloos in onze potjes, tubes en smeersels vertoefden, bleken plots toxisch. Gevestigde waarden in de cosmeticamarkt zagen hun producten, die nochtans waren toegelaten door de Europese wetgeving, zakken tot bij de slechtste leerlingen van de klas. Gebuisd. Of ... toch niet?

Scannen en bannen

Kegel je favoriete dagcrème niet in de vuilnisbak, omdat die controversiële ingrediënten bevat volgens een app, stelt toxicologe Vera Rogiers ons gerust. De Europese wetgeving is één van de strengste ter wereld. Als je een crème bij ons in de winkel kan kopen, mag je ervan uitgaan dat het in orde is. Waarom apps dan het tegendeel beweren? Ze houden geen rekening met de dosis of het gebruik van ingrediënten.

Vera Rogiers: “Online lezen we tal van alarmerende berichten over ingrediënten die kanker veroorzaken of de hormoonhuishouding verstoren. Maar dat zijn eigenschappen die verbonden zijn aan een concentratie.” In de wetenschap spreekt men van risicoperceptie: het subjectieve oordeel dat we maken over de ernst van een risico. Wat trouwens zelden overeenkomt met het échte risico. “Neem nu water: daarvan weten we dat het goed is voor ons. We hebben het nodig om te overleven. Maar een extreme hoeveelheid – denk 12 tot 14 liter – zorgt dat de organen barsten, met een wrede dood tot gevolg. Vroeger werd het zelfs gebruikt als marteltechniek.” 

Kortom: alles hangt af van de situatie en de dosis, en dat is in de cosmetica net hetzelfde. Elk risico staat of valt met de blootstelling en concentratie, en daar slaan apps de bal vaak mis. Is iets mogelijk gevaarlijk? Dan moet het worden geschrapt. Maar als we die lijn doortrekken, mogen we dus ook geen water drinken.

Een voorbeeld uit de andere richting zijn bewaarmiddelen, met name parabenen. Die worden publiekelijk aan de schandpaal genageld en uit de formules van clean beauty geweerd. Onterecht, vindt Sylvie Cupferman, directrice Laboratoriumicrobiologie bij L’Oréal. “Er zijn enkele niet-klinische studies die suggereren dat bepaalde parabenen (met een lange keten) hormoonverstorend zouden werken of borstkanker veroorzaken. Maar in cosmetica gebruiken we altijd parabenen met een korte keten. Die zijn veilig, mild én efficiënt. Daarbij: als we bewaarmiddelen volledig schrappen, staat je crème binnen de kortste keren onder de schimmel. En dat is evenmin gezond.”

Het B Corp-label

Bovendien is het niet omdat een merk luid roept dat het clean is, dat andere dat niet zijn. Termen als non-toxisch en veilig suggereren dat cosmetica daarvoor het tegenovergestelde was, en dat is gewoonweg fout, aldus Cupferman. Daarbij is ‘clean beauty’ niet wettelijk beschermd, wat wil zeggen dat iedereen de term vrij kan gebruiken. Zo wekt men vaak de indruk dat clean hetzelfde betekent als ‘natuurlijk’, maar dat klopt niet. Omgekeerd betekent ‘natuurlijk’ niet automatisch clean of veilig. Integendeel. De meest gevaarlijke gifstoffen komen uit de natuur, en plantaardige ingrediënten kunnen evengoed allergische reacties veroorzaken.

Consumentenexpert Julia Sarhy pleit dan ook vooral voor transparantie. “Dat situeert zich op drie niveaus: openheid, duidelijkheid en eerlijkheid. Openheid slaat op de bereidheid als bedrijf om je kennis te delen. Duidelijkheid houdt in dat je die kennis op zo’n manier deelt dat het voor iedereen begrijpelijk is. Eerlijkheid spreekt voor zich: je hoeft als bedrijf niet perfect te zijn, zolang je maar eerlijk communiceert en kan aantonen dat je hard je best doet.” 

En laat dat nu net zijn waar B Corp-beauty voor staat. In Amerika en Canada bestaat het duurzaamheidslabel al sinds 2007, bij ons wint het aan populariteit. Bedrijven met een B Corp-certificaat moeten eerst een hoop tests afleggen waarbij ze aantonen dat ze vrijwillig de hoogste standaarden nastreven op sociaal en economisch vlak, verantwoordelijkheid en transparantie. 

Het B Corp-label is de gouden standaard wat betreft milieuvriendelijke en ethische productie: bij elke beslissing moet men rekening houden met de impact op hun werknemers, klanten, de samenleving, het klimaat en het milieu. Kortom, niet de ingrediënten en formules tellen. Wel the bigger picture: de herkomst van grondstoffen, het productieproces, de verpakking, de klimaatimpact, sociaal engagement en het welzijn van de werknemers. En daar krijgen wij nooit schoon genoeg van.