Van shampoo bars tot scrubs van rijstkorrels: watervrije beauty is in trek, maar is het ook beter voor je huid en het milieu?

“Watervrij gaan in de badkamer zou weleens de ecologische verandering kunnen zijn die we allemaal moeten maken” schrijft de Britse Vogue. Inderdaad, tegen 2025 krijgt twee derde van de bevolking te maken met waterschaarste en ons ­beautyritueel kan daar een belangrijke rol in spelen. Omdat het vandaag Wereldwaterdag is, dompelen we ons onder in de wereld van de watervrije beauty. Is het echt beter voor het milieu? En heeft je huid er ook baat bij? Onze beautyjournalist Sophie zoekt het uit en vraagt raad aan wetenschapster Barbara Geusens.

Maar liefst 70 procent van de aardbol bestaat uit water en toch is water lang niet meer zo vanzelfsprekend als vroeger. De laatste maanden verdampte er meer dan dat er uit de lucht viel en is ons grondwaterpeil historisch laag. Tel daarbij op dat de gemiddelde Vlaming 114 liter water per dag verbruikt en het is niet meer zo absurd dat water in een luxegoed verandert. Een besef dat ook in de beauty-industrie doorsijpelt.

Water is een van de meestgebruikte grondstoffen bij het ontwikkelen van cosmetica. Hoog tijd voor verandering dus. Steeds meer bedrijven gooien het roer om en we zien een golf aan waterbesparende initiatieven. L’Oréal (moederbedrijf van L’Oréal, Kiehl’s, ­Lancôme, Urban Decay en Garnier) verminderde het waterverbruik nu al met 60 procent en pakte uit met droge ­fabrieken: al het water wordt ­gerecycleerd en binnen de fabriek hergebruikt. Cosmeticagiganten Procter & Gamble en ­Unilever beloofden eveneens hun waterverbruik in te perken, net als tal van andere onafhankelijke merken.

Al kan het nóg ingrijpender, door water niet alleen uit het productieproces, maar ook uit de producten te bannen. Terwijl het vroeger nog een select clubje was, worden de (online) winkelrekken tegenwoordig overspoeld met ‘anhydrous beautyproducten’, wat zoveel betekent als: geformuleerd zonder water. Het wordt nu eenmaal tijd dat we in naam der duurzaamheid allemaal wat water bij de crème doen. Enfin, of net niet.

De moeilijkheid bij waterloze beauty

Leuk project voor wie wat tijd heeft: haal een willekeurige crème uit je toilettas en speur de ingrediëntenlijst af. Wat staat er bovenaan? In negen van de tien gevallen zal dat ‘aqua’ zijn. En hoe hoger een ingrediënt in de lijst, hoe talrijker het aanwezig is. Gemiddeld bestaat een crème voor 70 procent uit water, wat wil zeggen dat aqua ook figuurlijk aan de top staat als meestgebruikte ingrediënt in de beauty-industrie. Waarom? Volgens het internet moeten we de reden zoeken in winstbejag. Het is een goedkope ­manier om volume toe te voegen.

Door water uit een beautyproduct te bannen, is er meer ruimte voor krachtige en actieve ingrediënten. Daarom zou waterless beauty garant staan voor geconcentreerdere formules en ­efficiëntere skincare. Beter voor de planeet, beter voor je huid. Klinkt fantastisch, maar de innerlijke criticus voelt nattigheid. Iets dat wetenschapster Barbara Geusens, doctor in de dermatologische wetenschappen en oprichtster van beautymerk Nomige, beaamt.

“Verzorgingsproducten zijn in feite altijd een mengsel van olie en/of water waar actieve stoffen aan toegevoegd worden”, zegt ze. “Hoe meer water, hoe lopender de crème. Wil je een aangename dagcrème met antioxidanten, dan wordt het al veel moeilijker om die zonder water te formuleren. In plaats van een lichte geltextuur krijg je dan een dikke pasta, bestaande uit alleen vetten. Zulke texturen kunnen de poriën verstoppen en de huid lui maken.”

Je huid verkeert dan namelijk in de veronderstelling dat er hydratatie genoeg is en gaat zelf minder natuurlijke oliën produceren. Met als resultaat dat je afhankelijk wordt van je verzorgingsproducten. Bovendien zijn heel wat krachtige ingrediënten en actieve stoffen wateroplosbaar, legt Geusens uit. Vitamine C, het huidige wonderkind in skincareland, is er zo eentje. “Voor de pure en meest krachtige vorm heb je water nodig. Er zijn varianten die olie-oplosbaar zijn, maar dat zijn afgeleiden en die zijn vaak minder krachtig.”

De naakte waarheid

Wel is het zo dat het bannen van water ervoor zorgt dat er minder bewaarmiddelen nodig zijn. Bacteriën hebben water nodig om te groeien. Dus geen water, geen noodzaak voor bewaarmiddelen. Aan de andere kant, als je slimme verpakkingen kiest die lucht- en lichtdicht zijn, kan je het gebruik van bewaarstoffen eveneens drastisch verminderen. Bewaarmiddelen an sich zijn trouwens niet per se slecht voor de huid, benadrukt de wetenschapster.

Een mooi initiatief, die watervrije producten, al hoeven we het voor onze huid dus niet te doen. En voor het milieu? Dat is dubbel. Omdat ­waterless beauty waterloos is, heb je er bij gebruik net … water voor nodig. Oliereinigers moet je afspoelen, net als scrubs op basis van rijstkorrels. Maskers en serums in poedervorm moet je dan weer zelf mengen met water tot een soort pasta voor je ze kan gebruiken. Op zich niets mis mee, maar best paradoxaal als het product uit een ‘save water’-filosofie ontstond.

Het wordt een ander verhaal wanneer watervrij ook verpakkingsvrij betekent. Door water uit de formule te halen, kan je het product in een vaste vorm gieten. Weg plastic, weg overtollige verpakking. Lush was een van de eersten om met shampoo bars – shampoo in vaste vorm – te komen. Ondertussen hebben ze een heel gamma met ‘naakte’ producten, waaronder douchegels, body butters en zelfs zonnecrème.

Wat echter nog veel impactvoller is dan de verpakking, productie en formule van cosmetica, is onze eigen ­routine in de badkamer, vertelt Frédérick Warzée, head of communications and sustainability bij DETIC, de Belgisch-Luxemburgse vereniging van producenten en distributeurs van zepen en cosmetica. “De manier waarop consumenten omgaan met een product, heeft de grootste invloed.”

Neem nu shampoo. Wie zo’n vaste shampoo bar gebruikt maar daarnaast een halfuur van een warme douche geniet, ziet al die goede voornemens zo mee het afvoerputje in vloeien. Meer nog: je zal zelfs meer water verbruiken dan iemand die in amper tien minuutjes de haren wast met een vloeibare shampoo en een lauwe waterstraal. Doe dus vooral waar je je zelf goed bij voelt. Zijn dat watervrije producten? Prima. Toch liever je oude vertrouwde dagcrème, reiniger en douchegel? Ook niets mis mee. Als je maar op tijd de waterkraan weer dichtdraait.

Water besparen in de badkamer, hoe doe je dat?

• Gebruik ’s ochtends alleen koud water. Niets zo efficiënt om wakker te worden, en doordat je niet hoeft te wachten tot het water warm is, verspil je veel minder water (en energie).

• Zet een timer tijdens het douchen. Ben jij zo iemand die zich telkens voorneemt om kort te douchen en vervolgens pas een halfuur later weer uit de cabine stapt? Met een timer word je gedwongen om efficiënt te douchen. Vergeet ook niet de kraan even dicht te draaien tijdens het scrubben of shampooën.

• Zet de waterkraan niet helemaal open. Je gezicht nog eens naspoelen na het reinigen? Daarvoor hoeft het water niet met 200 per uur uit de kraan te stromen. Of gebruik een vochtige handdoek om je reiniger te verwijderen in plaats van water in je gezicht te plenzen.

• Gebruik producten die je niet hoeft af te wassen of uit te spoelen: een leave-in-conditioner in plaats van een ­reguliere conditioner of micellair water in plaats van een ­oliereiniger.