ADHD is geen jongensziekte: “Meisjes die enkel last hebben van het dromerige en verstrooide, worden vaak niet opgemerkt”

“Als ik het eerder had geweten, zat ik misschien wel op schema met mijn studies.” Amber (22) kwam er pas recent achter dat ze ADHD heeft. Velen denken bij de stoornis ADHD aan een hyperactief jongetje, maar ook meisjes en volwassen vrouwen krijgen ermee te maken. Bij hen wordt ADHD vaak over het hoofd gezien, en dat kan serieuze gevolgen hebben. Psychologe bij centrum ZitStil Katrien Boone: “De diagnostische criteria zijn opgesteld voor jongens tussen zes en twaalf jaar.”

ADHD – voluit Attention Deficit Hyperactivity Disorder – is een ontwikkelingsstoornis met als belangrijkste eigenschappen hyperactiviteit, impulsiviteit en onoplettendheid. Niet iedereen met ADHD heeft dezelfde symptomen. Sommigen kunnen van meerdere kenmerken last hebben, anderen dan weer enkel van bijvoorbeeld aandachts- en organisatieproblemen. Amber (22) kreeg de diagnose ADHD in november 2021. “Als ik het eerder had geweten, zat ik misschien wel op schema met mijn studies en was mijn mentale gezondheid beter”, zegt ze.

Het kwartje

“Ik heb altijd last gehad van impulsiviteit en het reguleren van mijn gevoelens”, zegt Amber. “Daardoor had ik het niet makkelijk op school. In het middelbaar waren mijn punten nog oké, maar de universiteit was een ramp. Ik kon de grote blokken leerstof niet verwerken, kon me niet concentreren en had voor elk examen te weinig tijd. Daarnaast had ik enorm veel stress, sliep ik moeilijk en had ik continu een soort interne onrust. Daarom besloot ik om met een psycholoog te praten. Ik dacht dat ik een mentaal probleem had waardoor mijn studie zo moeizaam verliep. Maar dan leerde ik een meisje kennen die recent gediagnosticeerd was met ADHD. Haar symptomen kwamen verdacht fel overeen met de mijne en toen viel het kwartje.”

“Ik heb nooit aan ADHD gedacht, omdat ik daarbij denk aan hyperactieve jongens die zich niet kunnen beheersen. Ik sprak met mijn psycholoog over mijn bedenkingen en liet me daarna op ADHD testen bij het centrum Tumi Therapeutics. Wat bleek? Dat ik al jaren rondliep met deze stoornis, zonder het te weten. Mijn ouders waren aanvankelijk verbaasd, omdat onze familie van nature een beetje hectisch is. Als ze me nu spontaan zien ronddansen in de keuken, begrijpen ze niet waarom ze nooit eerder aan ADHD hebben gedacht. (lacht)”

Geen pubergedrag

“Ik vind het nog steeds jammer dat ik er zo laat achter ben gekomen. Mijn studies hebben eronder geleden - ik zit opnieuw in het eerste jaar - en mijn mentale gezondheid ook. Ik heb me altijd dom gevoeld en presteerde onder mijn capaciteiten, omdat ik niet wist hoe ik met deze stoornis om moest gaan. Anderen noemden me lui, wat een serieuze deuk in mijn zelfvertrouwen heeft teweeggebracht. Ik heb ook last van faalangst, hyperventilatie en een enorme hoeveelheid stress. Als ik eerder had geweten dat ik ADHD heb, was ik misschien niet zo streng voor mezelf geweest. Dan wist ik tenminste waar het aan lag en kon ik er beter mee omgaan.”

“ADHD is niet enkel negatief, er zijn ook positieve kenmerken aan verbonden. Mijn spontaniteit brengt bijvoorbeeld veel mensen aan het lachen. Ik denk out of the box, waardoor ik creatief uit de hoek kan komen. Dat komt voor schoolopdrachten soms goed uit. Ik merk vaak ook kleine dingen op, doordat ik snel afgeleid raak. Als ik aan het studeren ben is dat vervelend, maar in het dagelijks leven vind ik dat een leuke eigenschap.”

Meer aandacht

“Momenteel volg ik groepssessies aan de KU Leuven voor ADHD. Daar leer ik onder andere te plannen en haal ik inspiratie uit de verhalen van anderen. Ik voel me minder alleen, want in die groep zitten veel vrouwen die ook op latere leeftijd zijn gediagnosticeerd. Daarnaast neem ik medicatie waardoor ik minder snel afgeleid raak tijdens het studeren. Het is geen wondermiddel, maar ik voel me er wel rustiger door.”

“Naar mijn mening moet er meer aandacht worden besteed aan ADHD in het onderwijssysteem. In de lagere school stond op al mijn rapporten dat ik problemen had met de andere kindjes, maar er werd nooit verder op ingegaan. Een goede vriend van me studeert zelf voor leerkracht en zegt dat hij zo’n stereotiep beeld van wat ADHD is aangeleerd krijgt. Dat vind ik jammer. Het is meer dan een hyperactief kind: ook onoplettendheid, veel te laat komen en verstrooidheid zijn tekenen van ADHD. De lagere school is ideaal om het op te merken, want in het middelbaar linken ze die kenmerken makkelijk aan pubergedrag.”

Man versus vrouw

Dat vrouwen minder of op latere leeftijd worden gediagnosticeerd met ADHD dan mannen komt volgens psychologe bij centrum ZitStil Katrien Boone onder meer door hoe de diagnostische criteria voor ADHD vroeger zijn opgesteld.

“ADHD uit zich niet altijd op dezelfde manier”, zegt ze. “Het type dat vooral problemen heeft met aandacht en organisatie, wordt in de volksmond ook wel ADD genoemd, maar in wetenschappelijke termen spreken we altijd van ADHD, het inattentieve beeld. Dat type komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen. Zeker bij jonge meisjes worden aandachtsproblemen vaak gerateerd.” 

“Waardoor komt dat? Door het feit dat de diagnostische criteria vroeger zijn opgesteld voor jongens tussen zes en twaalf jaar, waarbij vooral het onrustige, hyperactieve type alle aandacht kreeg. Meisjes die enkel last hebben van het dromerige en verstrooide, worden vaak niet opgemerkt. Men stelt er zich geen vragen bij, zeker niet wanneer de schoolse resultaten goed zijn. Ook in de media wordt vaak het storende gedrag van ADHD benadrukt.” 

“Dat wil niet zeggen dat de symptomen bij mannen en vrouwen altijd verschillen”, gaat Boone verder. “Mannen kunnen evengoed problemen ervaren met plannen en organiseren en vrouwen kunnen op hun beurt ook last hebben van hyperactiviteit en impulsiviteit. Het belang van aandachts- en organisatievaardigheden neemt sowieso toe in de volwassen leeftijdsfase. De druk van multitasking ligt nog altijd hoger bij vrouwen en zelfs voor hen kan dit leiden tot een moeizame spreidstand.”

Inhaalbeweging

“Wanneer vrouwen niet of te laat gediagnosticeerd worden met ADHD lopen ze meer risico om problemen te ondervinden in zowel hun (school)carrière als in hun latere leven. Dat kan een grote impact hebben op hun zelfbeeld. ‘Ik kan het niet, ik ben de domme in het gezelschap’, zijn voorbeelden van gedachten die de bovenhand kunnen nemen. Door die zelfstigmatisering leren ze hun capaciteiten niet naar waarde schatten. Daarnaast krijgen ze geen aangepaste ondersteuning of begeleiding, omdat hun beperkingen niet erkend worden. De kans op faalervaringen is daardoor groter en kan leiden tot nog andere problemen zoals angst- en stemmingsproblemen.”

“Ik merk dat er in scholen een inhaalbeweging aan de gang is. De zorgkundigen in het onderwijs zijn beter geïnformeerd. Men weet intussen dat ADHD niet enkel te maken heeft met die motorische onrust, maar ook met verstrooidheid, aandachtsproblemen en organisatie. Maar naast school is het belangrijk dat ook ouders er alert voor zijn. Als een leerkracht aangeeft dat je kind achterloopt of slordig is, moeten ze zich goed bevragen. Wat merkt u op aan ons kind waardoor u deze uitspraak maakt? Merken wij dat thuis ook op en in welke situaties? Op die manier kan je beter evalueren wat er aan de hand is en actie ondernemen.”

Meer info over ADHD vind je op de website van centrum ZitStil.