Anticonceptie staat niet stil: 11 nieuwe inzichten voor man én vrouw. “De ‘eikelpleister’ komt met wat gedoe”

Over de (mannen)pil, het spiraal en andere anticonceptie wordt veel gezegd en geschreven. Maar wat is waarheid en wat bangmakerij? Vandaag delen we elf inzichten over de kleinoden die we aftoetsten bij experten. Is ‘de knip’ voor mannen pijnlijk? Komt er echt een ‘eikelpleister’ op de markt? Hoe werkt die natuurlijkere temperatuurmethode voor vrouwen? En maakt de pil je PMS nu erger of net niet?

1. De pil ligt steeds meer onder vuur, maar experten blijven zoeken naar oplossingen

Steeds meer vrouwen stoppen met de pil, omdat ze een nefast effect zou hebben op het humeur van de vrouw, haar libido en haar lichaam. Maar: “Op het vlak van anticonceptie zijn er veel nieuwe gunstige ontwikkelingen”, zegt professor-gynaecoloog Herman Depypere (UZ Gent). “Zo worden spiraaltjes nu meer aangeboden, naast de pil. De nieuwe hormonale spiraaltjes zijn veel beter, zijn ook contraceptief erg veilig en geven heel weinig maandstonden. Bovendien hoeven ze maar één keer om de vijf jaar worden geplaatst en dat gaat heel vlot, ook bij jongere meisjes.”

Bovendien werken onderzoekers aan pillen met een kleiner risico op bloedklonters en trombose. Prof. Depypere: “De pillen van de eerste, tweede, derde en vierde generatie bevatten veel synthetisch oestradiol. Sinds tien jaar hebben we de pillen Qlaira en Zoely, die met een natuurlijk, lichter en flexibel oestrogeen zijn gemaakt. En ook de nieuwste pil die nu op komst is, Estelle, werd gemaakt met een natuurlijk oestrogeen dat nog minder interfereert met stolling.”

2. Bye bye PMS? De pil heeft een groot effect op je hormonale cyclus

Dat de pil een groot effect heeft op je hormonale huishouding, is een feit, zegt Hendrik Cammu, professor gynaecologie aan het UZ Brussel. “Elke dag krijg je via de pil twee hormonen binnen, oestrogeen en progestageen. Die zitten van nature in je lichaam en beïnvloeden je cyclus. Het belangrijkste effect is natuurlijk dat er niet langer een ovulatie of eisprong plaatsvindt, maar de pil doet meer.”

Ze zorgt er ook voor dat je hormonale cyclus afzwakt. “Als je de pil neemt – dus elke dag dezelfde dosis oestrogeen en progestageen slikt – krijg je een ‘plat’ hormonaal patroon dat elke dag hetzelfde is. Schommelingen zijn dan in principe niet meer aan de orde.” Meer zin in seks rond je ovulatie, vreetbuien in de week voor je menstruatie: elk typisch symptoom van de klassieke hormonale cyclus valt dus weg.

Is dat negatief? Nee. Veel vrouwen nemen de pil zonder klachten en zijn dankbaar dat ze door de pil bijvoorbeeld van PMS verlost zijn. “Al kunnen sommige vrouwen alsnog last hebben van PMS, in de laatste week tot tien dagen voor de menstruatieweek. We geloven immers steeds meer dat het gelukshormoon serotonine en het beloningshormoon dopamine daar ook een belangrijke rol in spelen.”

3. De Amerikaanse hoogleraar Sarah Hill gaat nog verder: zij zegt dat de pil het gedrag van de vrouw aantast. Wat is daarvan aan?

“We gaan te nonchalant om met de anticonceptiepil”, zegt de Amerikaanse Sarah Hill, hoogleraar evolutionaire psychologie. Volgens haar zou de pil vergaande effecten hebben op ons brein en ons zelfs veranderen in andere versies van onszelf. “Ik ken vrouwen die aan de pil waren toen ze hun partner leerden kennen, en die na stoppen met de pil ontdekten dat die partner toch niet zo bij hen paste.” Klinisch seksuoloog Els Elaut van UZ Gent en professor gynaecologie en verloskunde Johan Verhaeghe reageren op haar stellingen.

Hill schrijft in haar boek ook dat pilgebruiksters minder zin hebben in seks. “Dat is maar de halve waarheid”, zegt Els Elaut. Haar antwoord op die stelling lees je hier (+).

4. Onderzoek toont aan dat de pil ook effect heeft op hoe een vrouw presteert op het werk

Verschillende studies gingen in het verleden al op zoek naar het effect van de pil op het gedrag van vrouwen. Al was één rode lijn in al die studies ver zoek. Een recent onderzoek van onderzoeksplatform ‘The Conservation’ nam daarom alle onderzoeken samen, zo’n 46 om precies te zijn met in totaal 16.290 deelnemers, en lijstte alle bevindingen op.

Een algemene conclusie uit de studie was dat hormonale anticonceptie een invloed heeft op de motivatie van vrouwen om professioneel een hogere status te bereiken. Vrouwen die de pil slikken, tonen een lagere drive om hogerop te raken in de professionele ladder. Ook leidt de pil tot minder motivatie om te presteren op het werk. Als taken op de werkvloer nog eens extra doorzettingsvermogen vragen, dan laten vrouwen die de pil nemen zelfs vaker het hoofd hangen.

5. De pil komt ook met een verhoogd risico op trombose en daar lichten sommige artsen vrouwen nog te weinig over in

Ans Van Gasse (23) verloor een vriendin, Nina, aan een trombose. De oorzaak: haar anticonceptie. In het geval van Nina was dat een hormonale pleister. “Dokters schrijven de pil of pleister te snel voor en vrouwen krijgen gevaarlijk weinig informatie”, zegt zij. Per miljoen vrouwen die de pil slikken, hebben zo’n 500 tot 700 vrouwen elk jaar kans op een trombose. Professor Gynaecologie Johan Verhaeghe (UZ Leuven) licht de cijfers en het risico toe. “Niet elke pil levert een even groot risico. En als je niet rookt, obees bent of bloedklonters in de familie hebt, hoef je je over de pil in principe geen zorgen te maken”

6. Maar de pil komt ook met grote voordelen: naast beschermen tegen zwangerschap, vermindert ze ook je kans op sommige vrouwenkankers

Zo’n 3.200 mensen in België worden jaarlijks getroffen door een gynaecologische kanker. Toch is de onwetendheid erover groot: had je bijvoorbeeld al eens over vulvakanker gehoord? Ook baarmoederhalskanker, eierstokkanker en vaginakanker kunnen vaak ‘silent killers’ zijn. En door een gebrek aan kennis blijven vrouwen soms te lang met symptomen rondlopen.

Maar de anticonceptiepil of het hormoonspiraal kan bij enkele van deze kankers beschermend werken. Het verkleint de kans op baarmoederkanker, bijvoorbeeld. “En vooral dan door hormoon progesteron in de pil of het spiraal”, zegt gynaecologisch oncoloog Xuan Bich Trinh (UZA). “In zeldzame gevallen wordt dat hormoon ook ingezet tijdens de behandeling: dit ­gebeurt alleen bij jonge vrouwen die nog een kinderwens ­hebben.”

Ook het aantal doden door eierstokkanker daalt sterk, deels dankzij het stijgende gebruik van de pil, zegt gynaecoloog Johan Van Wiemeersch (GZA). “De hormonale samenstelling van de anticonceptiepil speelt hier geen rol. Het beschermend mechanisme zit hem in de onderdrukking van de eisprong.”

7. Kan het kwaad om je pil door te nemen? Veel vrouwen zijn er onzeker over, maar er blijkt niks mis mee

Uit nieuw onderzoek van de Faculty of Sexual and Reproductive Healthcare (FSRH) in Groot-Brittannië blijkt dat er geen gezondheidsvoordeel verbonden is aan een pilpauze. “Je hoeft je inderdaad geen zorgen te maken als je ervoor kiest om een of meerdere stopweken over te slaan”, zegt gynaecologe Ann Mortier.

Het enige dat er wel kan gebeuren, is dat je plotse doorbraakbloedingen krijgt.

8. Ondertussen wint de temperatuurmethode aan populariteit, in Amerika is de app ‘Natural Cycles’ daarvoor officieel goedgekeurd

Door consequent elke dag je temperatuur te meten en je cyclus te observeren, geeft de Natural Cycles app een overzicht van je vruchtbare dagen. “Wanneer je ovuleert, is je lichaamstemperatuur immers zo’n halve graad hoger dan gewoonlijk”, zegt professor gynaecologie Hendrik Cammu (UZ Brussel). Belangrijk is dat je elke ochtend je temperatuur meet, zodra je wekker afgaat. Wie snoozet, moet meten voor het verder slapen, omdat de temperatuur anders beïnvloed kan worden.

Slecht geslapen, ziek of een kater? Ook dat moet je aangeven, want die gegevens kunnen je temperatuur beïnvloeden. Verder moet je ook invoeren in de app op welke dagen je je maandstonden hebt, en hoe intens die zijn. “Op basis van al die gegevens berekent de app jouw ‘window of fertility’, de periode tijdens de maand waarin je vruchtbaar bent.” Wie de app een tijdlang nauwgezet gebruikt, heeft op den duur een accuraat kalendertje dat aangeeft wanneer je onbeschermd seks kan hebben en wanneer niet.

En die methode blijkt niet zo onbetrouwbaar als je denkt. “Zowel in een Amerikaanse studie als in een Britse studie bleek de betrouwbaarheid overeen te komen met mensen die een condoom op een goede manier gebruiken. Niet slecht voor een vorm van anticonceptie waaraan niks van hormonen te pas komt. Het grootste deel (83 procent) in de Britse studie was hoogopgeleid en dus gemotiveerd en geëngageerd om de app goed te gebruiken.”

9. Er zitten heel wat nieuwe anticonceptiemiddelen voor mannen in de lift

Wetenschappers werken al jaren aan anticonceptie voor mannen. En eindelijk lijken er een aantal grote doorbraken te zijn. Kent u de schoudergel, de eikelpleister of de zaadleiderprop al? Gynaecoloog Wilfried Gyselaers en androloog-endocrinoloog Guy T’Sjoen vertellen dankzij welke nieuwe middelen mannen (binnenkort?) onbezorgder kunnen vrijen.

10. Steeds meer mannen kiezen voor ‘de knip’ en ja, dat doet even pijn, maar komt met veel voordelen

Elke dag laten er zich nu 27 steriliseren, tegenover 22 tien jaar geleden. Maar nog veel mannen zijn ongerust. Acteur Roel Vanderstukken, Tom en Arno getuigen over hun vasectomie in alle eerlijkheid.

“De ingreep zelf was echt... peanuts”, grapt Tom Porters (33). “Mijn orgasmes zijn dezelfde, mijn erecties en seksueel verlangen ook. Mijn ballen zijn niet groter geworden, zoals sommige mannen denken, en er is nu niks meer aan te zien.” “Ik merk dat er nog véél onwetendheid over is en dat we veel vooroordelen hebben”, zegt Leuvenaar Arno (34). “Een paar dagen voelde het alsof iemand iets te hard in mijn ballen kneep, maar na tien dagen konden we weer vogelen zonder dat ik de draadjes voelde trekken.” Acteur Roel Vanderstukken koos al in 2019 voor de ingreep. ““Ik wilde echt dat mijn vrouw zou kunnen stoppen met de pil”, zegt hij. “Die kleine ingreep voor mij verdwijnt in het niets tegenover jarenlang die rommel moeten slikken.” De reacties die hij kreeg? Zo goed als allemaal positief. “Een aantal vrienden hebben zelfs mijn voorbeeld gevolgd.”

“Een vasectomie heeft nul invloed op het testosteron van de man”, zegt uroloog Piet Hoebeke. “Het libido blijft onaangetast, orgasmes blijven dezelfde en ejaculaties ook, afgezien van die verwaarloosbare tien procent van het ejaculaat dat verdwijnt door de knip, het zaad uit de teelballen.” Bovendien is de ingreep erg klein en wordt ze zo goed als terugbetaald.

11. Een hormoonspiraal is nog zo’n populairder wordende vorm van anticonceptie. Maar als je vaak een menstruatiecup gebruikt, is het wel even opletten geblazen

Menstruatiecups zijn kleine flexibele bekertjes, in de vorm van een eierdopje met een steeltje eraan. Tijdens de menstruatie kan je de cup inbrengen, zodat al het bloed opgevangen wordt. Achteraf kan je het schoonmaken en opnieuw gebruiken. Erg duurzaam, dus. Het enige nadeel is dat zo’n cup blijkbaar af en toe de werking van een koperspiraal in de war brengt. Wanneer je de menstruatiecup verwijdert, kan je namelijk het spiraaltje uit de baarmoeder trekken of het spiraaltje zodanig verplaatsen dat het niet meer beschermt tegen zwangerschappen. Dit gebeurt vaak onopgemerkt. Vrouwen denken dan dat ze beschermde seks hebben, terwijl dat niet zo is.