Belgische wetenschappers achterhalen voor het eerst hoe een gezond vaginaal microbioom eruit ziet. “Je kan het verbeteren door je levensstijl aan te passen”

Elke vrouw heeft down under een grote horde bacteriën: micro-organismen die superbelangrijk zijn voor de gezondheid. Zolang ze in balans zijn, heb je een blije vagina. Alleen: over die vaginale kolonie is amper iets geweten. Absurd, dus voerden Belgische wetenschappers het grootste burgeronderzoek ter wereld uit naar het vaginale microbioom. “We hopen dat we de komende maanden en jaren concrete aanbevelingen kunnen doen en therapieën kunnen ontwikkelen tegen blaasontstekingen, infecties, onvruchtbaarheid en andere problemen.”

Heel wat vrouwen voelen zich onzeker over hun vagina. Over het feit dat er ‘een geurtje aan hangt’, bijvoorbeeld, of over witverlies. En daar wordt in alle talen over gezwegen. Dat toont ook een enquête van UAntwerpen. De onderzoekers werkten samen met 3.300 Belgische vrouwen, die enkele vragen hebben beantwoord en een vaginale swab lieten afnemen. En wat blijkt: meer dan 73 procent maakte zich al eens zorgen over hun vaginale gezondheid. 

Het helpt niet dat er een zweem van mysterie hangt rond de intieme gezondheid. Het taboe is immens aanwezig en zelfs artsen weten bitter weinig over het onderwerp. Het enige wat vaststaat: in de vagina zitten miljoenen bacteriën die een cruciale impact hebben op de gezondheid. “Ze zijn ontzettend belangrijk om je te beschermen tegen infecties, blaasontstekingen, soa’s… en we vermoeden dat ze ook een grote rol spelen bij vruchtbaarheid en gezonde zwangerschappen. Alleen weten we dat niet zeker. Want wetenschappelijk onderzoek was tot nu toe vaak een mannenwereld en dus was er weinig interesse in het vaginale microbioom”, stellen de wetenschappers. 

Daarom is het Isala-project opgericht. Het initiatief werd vernoemd naar Isala Van Diest (1842-1916), de eerste vrouwelijke arts in België, en is het grootste burgeronderzoek naar het vaginale microbioom ter wereld. Nooit eerder werden er op zo’n grote schaal vaginale stalen verzameld. In totaal namen dus 3.300 gezonde vrouwen deel. “De jongste vrouw was 18 jaar, de oudste 98", reageert één van de onderzoekers Sarah Ahannach.

Dynamische vagina

Eén van de belangrijkste vaststellingen: de samenstelling van het vaginaal microbioom is dynamisch. “Het betekent dat het in theorie mogelijk is om het microbioom te verbeteren door je levensstijl te veranderen”, stelt professor Sarah Lebeer. Ze vermoedt dat de cyclus een invloed kan hebben, maar ook hormonale schommelingen, voeding, roken, seksuele activiteit, de mentale gezondheid, stress, het type zeep dat vrouwen gebruiken bij het wassen, enzovoort.

“Op dit moment kunnen we nog niet precies zeggen wat je echt al concreet kan doen om je vaginale microbioom te verbeteren. Daarvoor moeten we nog verder onderzoek doen naar wat nu echt een ‘gezond microbioom’ is en welke factoren de grootste impact hebben”, vertelt professor Lebeer. “Maar we hopen dat we de komende maanden en jaren heel concrete aanbevelingen kunnen doen. Het moet zelfs mogelijk zijn om therapieën te ontwikkelen. Zo hopen we nog meer te kunnen bijdragen aan de strijd tegen blaasontstekingen, infecties, onvruchtbaarheid en andere problemen. Zulke nieuwe therapieën kunnen ook belangrijk worden in de zoektocht naar alternatieven voor antibiotica, aangezien alsmaar vaker slechte bacteriën en schimmels resistent blijken, waardoor de behandeling van zulke infecties steeds moeilijker wordt.”

Net als yoghurt

Nog volgens de studie is elke vrouw uniek daar beneden. “Elke deelneemster heeft een uniek vaginaal microbioom”, zegt Lebeer, “maar we kunnen wel patronen vinden in de stalen die we onderzochten.” De onderzoekers zijn er namelijk in geslaagd om de acht meest voorkomende bacteriën te onderscheiden. Op basis daarvan hebben ze acht types opgesteld: elk type verwijst naar de bacterie die het meest voorkomt per vrouw. 

En blijkbaar is er één bacterie die er met kop en schouders bovenuit steekt. Bij meer dan 80 procent van de vrouwen wordt het vaginaal microbioom gedomineerd door melkzuurbacteriën, waarbij de lactobacillen het meest voorkomen. Deze soort is een familie van de bacteriën die je ook in yoghurt kan vinden. Melkzuurbacteriën zijn die bacteriën die de natuurlijke suikers in melk door fermentatie omzetten in melkzuur. Daardoor heeft yoghurt een zuurdere smaak en is het dikker van textuur.

“In je vagina doen deze bacteriën eigenlijk net hetzelfde als in yoghurt”, zeggen de onderzoekers nog. “Ze zetten een soort suiker dat in de wand van je vagina en baarmoeder zit om in melkzuur. Dankzij dit proces krijg je een gezonde vagina met een lage zuurtegraad, wat ontzettend belangrijk in de strijd tegen ziekmakende bacteriën of virussen.”

Klachten om in de gaten te houden

De mensen achter het Isala-project blijven niet stilzitten en zijn van plan om nog veel vervolgonderzoek te doen, voor meer duidelijkheid. “Maak je je ongerust over je vaginale gezondheid of heb je last? Hou het dan niet voor jezelf. Neem contact op met je huisarts”, benadrukken Veronique Verhoeven, huisarts, en prof. Gilbert Donders, gynaecoloog, nog. Beide artsen zijn betrokken bij het Isala-project.

Weet je niet zeker wanneer je een afspraak moet maken? De wetenschappers stelden dit lijstje op met vaak voorkomende klachten die kunnen wijzen op een (kleinschalig) probleem met je vaginale gezondheid:

• roodheid
• zwelling
• pijn (algemeen)
• jeuk
• branderig gevoel
• toename in vaginale afscheiding (anders dan de normale maandelijkse afscheiding)
• verandering in vaginale afscheiding (andere kleur, onaangename geur)
• pijn tijdens seksueel contact
• blaasontsteking