“De beginfase kan je herkennen aan deze signalen.” Expert beantwoordt 19 vragen over eetstoornissen

“Als tiener had ik anorexia. Op mijn vijftiende woog ik 28 kilogram.”Prinses Delphine (55) praatte op Radio 2 openlijk over de eetstoornis waar ze jarenlang tegen vocht. Hoe kan je zo’n eetstoornis bij een kind herkennen? Hoe help je een vriendin met anorexia? En welke signalen van verstoord eetgedrag kan je bij jezelf opmerken? Een voedingsdeskundige beantwoordt 19 prangende vragen.

Ik heb tijdens mijn jeugd boulimie gehad. Is het terecht dat ik erg bang heb dat mijn dochter dezelfde weg ­opgaat? (Marcia)

Inneke Meeusen, voedingsdeskundige gespecialiseerd in eetstoornissen:“Misschien is het nuttig om je eigen angst eerst onder de loep te nemen. Vanwaar komt die? Ben je bang om te hervallen? Misschien projecteer je je angst op je dochter? En probeer, hoe moeilijk ook, je dochter het vertrouwen te geven dat ze verdient.”

Is er een gevaarlijke leeftijd om een eetstoornis te ontwikkelen, en waarom? (Inge)

“Eetstoornissen kunnen op elke leeftijd ontstaan, maar beginnen in de praktijk vaak in de puberteit, standaard een fase waarin je lichaam verandert en je je onzeker kan voelen over je uiterlijk en identiteit. Opvallend is wel dat de leeftijd waarop iemand zich aanmeldt voor begeleiding, gedaald is (soms al vanaf 9, 10 jaar). Jongeren spiegelen zich sneller aan het ideaalbeeld dat hen op social media wordt voorgeschoteld. Het is een gevaarlijke evolutie, want hoe jonger een eetstoornis je denken en doen beïnvloedt, hoe minder tijd er is vóór de stoornis om op terug te vallen.”

Onze dochter heeft anorexia nervosa, waardoor familiefeesten en feestdagen enorm stresserend zijn voor ons gezin. Heeft u tips? (Saartje)

“Het is belangrijk om op voorhand goede afspraken te maken binnen jullie gezin: wat zijn de verwachtingen? Wat is haalbaar, en wat niet? Stel een realistisch plan op waar iedereen zich comfortabel bij voelt en vermijd dat er tijdens het feest te veel verrassingen zijn. Overleg ook wie je eventueel graag extra inlicht. Volgt je dochter al een bepaald eetplan, geef haar dan de ruimte om het te blijven volgen, ook tijdens de feestdagen. Probeer verder, als gezin, niet alleen op het culinaire aspect van het feest te focussen, maar ook op het sociale.”

Wat is orthorexia nervosa? (Miet)

“Iemand met orthorexia nervosa maakt een strikt onderscheid tussen ‘juiste’ en ‘slechte’ voeding en heeft een bovenmaatse obsessie voor gezonde voeding om er bijvoorbeeld een goede gezondheid mee te bereiken. Het is een nog vrij onbekende eetstoornis, die niet opgenomen is in de officiële DSM-5-lijst, maar waarvan de impact wel degelijk erg schadelijk kan zijn.”

Hoe kan je een eetstoornis bij je kind herkennen? (Linda)

“In mijn praktijk zie ik vaak ouders die zich schuldig voelen omdat ze de eetstoornis van hun kind niet eerder opgemerkt hebben. Alleen is dat in de beginfase niet evident. Signalen kunnen zijn: plots meer beginnen te sporten, suikerrijk eten mijden, lossere kledij dragen, minder afspreken met vrienden ... De hoofdmaaltijden blijven meestal nog wél overeind, om geen argwaan te wekken.”

Ik ben hersteld van boulimia, maar ben bang dat ik herval. Hoe krijg ik meer vertrouwen dat ik kan volhouden? (Ellen)

“Voel je toch nog – begrijpelijk – twijfel tijdens je herstelperiode, dan zou ik adviseren om je te blijven omringen met een hulpverlener, al was het maar heel occasioneel. Ik denk bijvoorbeeld aan een psycholoog met wie je de triggers die je onzeker maken, kan bespreken. Aan jezelf blijven werken is sowieso aan te raden, maar evenzeer: wees mild voor jezelf. Het is niet omdat je hersteld bent dat alles nu perfect moet verlopen. We blijven mensen, mét onze imperfecties.”

Wat is ‘binge eating disorder’ en kan je ervan genezen? (Charlotte)

“Iemand met een ‘binge eating disorder’ (ook wel bekend als BED) heeft geregeld last van oncontroleerbare vreetbuien, zonder dat die gecompenseerd worden door o.a. braken, laxeermiddelen of overmatig sporten (wat bij boulimia wel het geval is). Bij zowel de bekendere eetstoornissen als bij binge eating ligt meestal ‘het niet kunnen omgaan met emoties’ aan de basis. Daarbij verdoven de eetbuien die mentale pijn tijdelijk.”

“Nog belangrijk om mee te geven: vaak blijven mensen met een eetbuienstoornis onder de radar en lijden ze in stilte. Hulp van een psycholoog, diëtist of een opname kan soelaas bieden.”

Hoelang duurt een behandeling gemiddeld bij een eetstoornis, en wie spreek ik het beste aan? (Klaartje)

“Gemiddeld moet je rekenen op een termijn van vijf tot zeven jaar – met ups en downs – vooraleer je helemaal klinisch en psychologisch hersteld bent van een eetstoornis. Bij snelle detectie en met hulp kan het ook sneller gaan. Afhankelijk van de fase van je traject kan je aankloppen bij je huisarts, een diëtist of een psycholoog.”

Vanaf wanneer spreek je niet meer over een gezonde levensstijl aanhouden maar over orthorexia? (Helen)

“Vanaf het moment dat je streven naar ‘gezond eten’ je mentale welzijn ondermijnt. Wanneer je bijvoorbeeld sociale contacten begint te vermijden omdat je er iets zou kunnen eten wat ongezond is. Of wanneer je je leven begint in te richten in functie van die gezonde voeding. Wanneer je die voeding alleen als zwart-wit ziet, en er geen ruimte meer is voor ‘grijs’.”

Mijn zoon (15) wil niet samen eten en verliest zienderogen aan gewicht. Hoe moet ik mijn zorgen bespreken? (Elise)

“Probeer het onderwerp ter sprake te brengen, zonder hem terecht te wijzen of te oordelen. Laat weten dat je je zorgen maakt en dat je er voor hem bent. Eventueel kan een gesprek bij je huisarts als ‘derde’ persoon nuttig zijn om dingen te benoemen.”

Ik heb bij stress last van vreetbuien, maar eet daarnaast vrij normaal. Heb ik een eetprobleem? (Charlie)

“Heb je eetbuien bij stress en hebben die een negatieve invloed op je mentale welzijn of gezondheid, dan is professionele hulp zeker een goede optie. Tijdens een behandeling zal je ook een beter inzicht krijgen in je valkuilen, herstelproces en gezondere alternatieven om met je stress om te gaan.”

Een goede vriendin heeft waarschijnlijk anorexia. Hoe kan ik haar helpen? (Gerd)

“Dat is niet evident, zeker als je vriendin in de ontkenningsfase zou zijn (wat vaak het geval is bij het begin van een eetstoornis). Laat haar vooral weten dat je er voor haar bent en vraag geregeld, uit bezorgdheid, hoe het met haar gaat.”

Door mijn anorexia nervosa heb ik een verminderde concentratie en geheugenverlies. Ik ben al een jaar in herstel. Zal dat nog verbeteren? (anoniem)

“Bij anorexia nervosa zet je lichaam alles op alles om te overleven en wordt er ingeboet aan zaken die niet van levensbelang zijn. Bij ondergewicht is het vooral belangrijk dat je hart blijft kloppen, en ‘investeert’ je lichaam minder in bijvoorbeeld glanzend haar, sterke tanden of een optimaal geheugen. Hou er rekening mee dat je lichaam tijdens zo’n eetstoornis erg lijdt en het meestal meerdere jaren duurt voor het helemaal herstelt. In dat opzicht is het best mogelijk dat je geheugen pas op het einde van de rit weer optimaal werkt. Volhouden is de boodschap!”

Kunnen ook mannen een eetstoornis ontwikkelen? (Robin)

“Zeker en vast. Een op de tien mensen met een eetstoornis is een man. Naar mijn gevoel ligt dat percentage in de realiteit hoger, maar is de drempel voor mannen vaak nog te groot om hulp te zoeken. Gelukkig zie ik die terughoudendheid stilaan afnemen.”

Wat zijn de gevolgen van mijn anorexia (sinds drie jaar) op mijn zwangerschap? (Ida)

“Het feit dat je zwanger bent, is een teken dat je lichaam nog sterk genoeg was om zwanger te raken. Dat is al een goed teken. Vaak zie je bij vrouwen met anorexia dat hun menstruatie uitblijft, wat gepaard gaat met (al dan niet) tijdelijke onvruchtbaarheid. Licht je gynaecoloog in over je eetstoornis en laat je nauwgezet opvolgen met betrekking tot je lichamelijke parameters (en die van je kind) en de voedingsstoffen die je nodig hebt tijdens én na je zwangerschap.”

Mijn dochter (14) is heel hard begaan met haar ‘ideale’ gewicht (ook door influencers op social media). Hoe kan ik haar als ouder motiveren om gezond te eten zonder een averechts effect te bekomen? (Carine)

“Geef thuis zelf het goede voorbeeld, bied gezonde, lekkere dingen aan, en breng de thema’s rond eten, gewicht ... in een open gesprek ter sprake. Focus daarbij niet alleen op het eten zelf, maar probeer ook inzicht te krijgen in de leefwereld van je dochter: Waarom kijk je op naar die influencer? Maakt hij/zij je onzeker? Zijn er vriendinnen die diëten? Vind je jezelf mooi of niet? Zulke gesprekken helpen om de ‘risico’s’ van een mogelijk eetprobleem tijdig in kaart te brengen.”

Heb je zelf een invloed op het ontwikkelen van een mogelijke eetstoornis? (Vera)

“Geen evidente vraag, omdat er voor de ontwikkeling van een eetstoornis geen eenduidige oorzaak aan te wijzen is. Men gaat uit van een combinatie van erfelijke, lichamelijke, psychologische, opvoedkundige en socioculturele factoren die ertoe kunnen leiden. Je eigen aandeel is moeilijk in te schatten; een eetstoornis zie ik veeleer als een psychische ziekte die jou ‘overkomt’.”

Mag ik mijn kind opleggen om zijn bord leeg te eten? (Linde)

“Zelf ben ik er een voorstander van om je kind al op jonge leeftijd aan te leren dat het zelf moet inschatten of zijn buik vol is of niet. Tenzij het natuurlijk vóór het eten de koekendoos heeft leeggegeten. Voeling hebben met je eigen honger- en verzadigingsgevoel is belangrijk voor de ontwikkeling van een gezond eetpatroon.”

Kan een eetstoornis erfelijk zijn? (Lode)

“Dat kan, maar erfelijkheid is geen garantie om een eetstoornis te ontwikkelen. Daarnaast spelen o.a. ook psychische (laag zelfbeeld, angst), opvoedkundige (te hoge eisen) en omgevingsfactoren (onrealistisch ideaalbeeld door social media, pestgedrag van anderen ...) een belangrijke rol.”