De meestvoorkomende eetstoornis is niét anorexia of boulimie. Diëtist vertelt over deze onderbelichte aandoening

“Ze functioneren vaak zo goed dat ze zelf niet eens doorhebben dat ze een eetstoornis hebben.” Steeds meer Vlamingen kampen met ‘binge eating disorder’, een aandoening die zorgt voor extreme, ongecontroleerde eetbuien. Daar gaat veel schaamte mee gepaard, en hun omgeving tast vaak in het duister. Een diëtiste legt uit waarom het nu meer voorkomt en hoe je het herkent bij jezelf. “Ze spelen er maandelijks heel veel geld aan kwijt.”

Iedereen kent de eetstoornissen anorexia en boulimia nervosa, terwijl ‘binge eating disorder’ onderbelicht blijft. In België ontwikkelt ongeveer 1 procent van de volwassenen ooit anorexia nervosa, 1 procent krijgt boulimia nervosa, maar 1,5 procent kampt met een eetbuistoornis, volgens het Vlaams kenniscentrum voor eet- en gewichtsproblemen. Dat maakt 'binge eating disorder’ de meestvoorkomende eetstoornis in ons land bij volwassenen.

En toch wordt er maar héél weinig over gepraat, vindt diëtiste Inneke Meeusen. “Als je het woord eetstoornis uitspreekt, ziet iedereen het stereotype beeld van een uitgemergeld persoon met anorexia voor zich. Dat irriteert mij mateloos, want dat is eigenlijk maar één vorm en een klein deel van alle mensen die aan een eetstoornis lijden. Bij de meerderheid van de patiënten is het niet of nauwelijks zichtbaar.”

Mensen met een eetbuistoornis verbergen dat héél goed of pakken het slim aan

Vooral bij mensen met ‘binge eating disorder’: want zij weten dit heel goed te verbergen. “Anorexia kan je moeilijk verstoppen en komt trouwens vooral voor bij jongere mensen. Binge eating disorder treft een ouder publiek. Velen die bij mij langskomen zijn in de dertig of veertig tot vijftig. Het gaat om mensen die alleen wonen of hun stoornis héél goed voor hun partner kunnen verstoppen. Maar volgens mij is er nog een hele groep mensen of jongeren die mij niet bereikt.”

Vaak zie je helemaal niks aan hun fysiek voorkomen. “Natuurlijk zijn er mensen die aan ‘binge eating’ doen en daardoor overgewicht creëren. Maar er zijn ook veel mensen die zich door de dag inhouden of restrictief eten, om zich ’s avonds als ze alleen zijn helemaal te kunnen laten gaan. Op die manier kunnen ze hun normale gewicht in stand houden, en merkt niemand dat ze in feite een eetstoornis hebben.”

“Plus, ze functioneren doorgaans zo goed dat ze zelf niet eens doorhebben dat ze een eetstoornis hebben. Het besef komt vaak pas later.”

Het grootste probleem: rond ‘binge eating’ hangt véél gêne

“De eetbuien gebeuren altijd stiekem omdat de patiënten zich schamen voor hun gedrag, waardoor ze minder snel hulp zoeken. En de omgeving merkt er niks van: het eten gebeurt in de auto, ’s nachts of onderweg van de winkel naar huis. Vrienden en familie tasten in het duister en kunnen mensen met een eetbuistoornis dus ook niet ondersteunen of aansporen om hulp te gaan zoeken.”

“Mensen met een eetbuistoornis zitten daar vaak helemaal alleen mee. Ik vind dat schrijnend om te zien. Ze kunnen, omwille van het schaamte-aspect, heel moeilijk over hun problemen babbelen met anderen. En áls ze hun eetbuien aankaarten krijgen ze te horen: stop er dan mee, of stop met dat eten te kopen? Maar zo simpel is het niet.”

Ook in de praktijk ervaart Inneke de schaamte bij haar patiënten. “Ik vraag hen vaak om een eetdagboek bij te houden, zodat ik een idee heb. Daar hebben ze het héél moeilijk mee. Ze durven niet te vertellen wat ze juist eten, dus ik zeg hen dan: ‘Je mag ook gewoon een sterretje zetten, het hoeft niet in detail. Het is maar zodat ik het algemene plaatje kan zien.’”

Waar eindigt overdaad en begint de eetstoornis?

Iedereen laat zich wel eens gaan, maar vanaf wanneer lijdt je effectief aan ‘binge eating disorder’? “Er zijn mensen die een zak chips en een pak koekjes eten en zeggen: amai, dat was er echt over. Sommigen beschouwen dat al als een eetbui.”

“Maar mensen met BDE eten op korte tijd héél veel, en dat gebeurt meerdere keren per week of zelfs meerdere keren per dag. Zij zouden na de chips en koekjes, als alles op is, nóg boterhammen gaan smeren. Of naar de nachtwinkel stappen voor meer. Ze gaan er echt serieus over met de hoeveelheden die ze eten. En spelen daar dus maandelijks ook heel veel geld aan kwijt.”

Let op voor déze rode vlag die op een eetstoornis kan wijzen

“Je lijdt aan BDE als eten heel je dag en hoofd overneemt. Wanneer je van ’s ochtends vroeg tot ’s avonds laat aan je volgende maaltijd denkt, en achteraf vaak met schuldgevoelens zit. Dat is niet normaal. Soms gaat je sociaal leven er ook onder lijden en vermijd je etentjes. Je blijft liever alleen, zonder dat iemand ziet wat je consumeert. Als mensen zich beginnen te isoleren, is dat sowieso een grote rode vlag die op een eetstoornis kan wijzen.”

De eetstoornis weegt niet alleen mentaal, maar ook fysiek zwaar door

“Mensen met een eetstoornis duwen hun emoties weg. Ze kampen vaak met trauma en verdoven hun gevoelens door heel veel, of juist niet, te eten. Vaak komen mensen met BDE uit een gezin waarbij te veel of ongezond eten ook al een grote rol speelde of er net heel gezond werd gegeten. Maar wat de oorsprong ook is: op den duur wordt eten zo een gewoonte en een manier om met ál hun emoties om te gaan.”

Maar mensen met BDE voelen zich niet enkel mentaal slecht. De eetstoornis is ook fysiek zeer belastend. “Het zijn doorgaans geen slaatjes en gezonde snacks die geconsumeerd worden. De ongezonde voeding is vaak moeilijk verteerbaar. Je maag en darmen gaan daar op den duur onder lijden. En mensen die ’s avonds veel te veel gegeten hebben, slapen slecht. De dag erna hebben ze geen honger meer tot de nood om te bingen weer hoog wordt, en zo belanden ze in een vicieuze cirkel.”

“Kortom: het is dus zowel lichamelijk als mentaal een zeer zware aandoening.”

Waarom het steeds vaker voorkomt? Bedankt Uber Eats!

Meeusen krijgt evenveel patiënten over de vloer met een eetbuistoornis als met anorexia of boulimie. “Maar de laatste twee jaar lijkt ‘binge eating’ meer voor te komen dan voorheen. Ik weet niet of andere hulpverleners dat ook zien, maar het valt mij op in mijn praktijk.”

De dag van vandaag ligt de drempel om eten in huis te halen - en te verorberen - véél lager. Daarin ziet Meeusen een mogelijke verklaring. “Je hoeft niet meer naar de frituur of naar de nachtwinkel te stappen, je hoeft er zelfs geen menselijk contact meer voor te hebben. Er is vandaag een heel groot aanbod aan dingen die je anoniem online kan bestellen, zonder daarvoor veroordeeld te worden. Van desserts tot pizza of een zak snoep: alles kan je tegenwoordig thuis laten leveren.”

“Omdat het schaamte-aspect wegvalt als je eten laat leveren, is dit soort gedrag sinds corona geëxplodeerd. Daardoor worstelen veel mensen nu meer met eetbuien. De drang om iets te bestellen is zo groot, dat ze die niet kunnen onderdrukken.”

En dan nu de hamvraag: is BDE behandelbaar en hoe lang duurt het voor je ervan af bent? “Ik zie mensen die al vijf jaar bij mij langskomen en ermee blijven worstelen. Anderen boeken rapper vooruitgang, en zijn er sneller vanaf. Uiteindelijk is iedere eetstoornis te behandelen, maar iedereen heeft daarin zijn eigen tempo.”