Deze 5 inzichten over je darmen moet je kennen om gezond oud te worden. Experts: “Ze hebben effect op je stemming”

Geen orgaan zo onderschat als onze darmen. Nochtans worden ze door artsen ‘ons tweede brein’ genoemd, bevatten ze honderd biljoen belangrijke bacteriën en bepalen ze hoe je je voelt en hoe oud je wordt. Experts sommen vijf nieuwe, belangrijke inzichten op. “Geregeld persen op het toilet kan je risico op spataderen, beroertes en verstopping veel groter maken.”

1. Vergeet de poepsimpele stoelgangtest niet

Onze darmen worden ons tweede brein genoemd. Dit ingenieuze systeem heeft namelijk ook een zenuwstelsel – het zogenaamde enterische zenuwstelsel, en dat maakt de darm zelfstandig. Sommige zaken regelt hij dan ook gewoon zonder instructies van de hersenen, vandaar het tweede brein.

Hoe meer we over dit onderschatte orgaan weten, hoe meer we het leren waarderen. Het is van kapitaal belang om dat tweede brein draaiende en gezond te houden. Eén op de twee Belgen krijgt de diagnose darmkanker in een gevorderd stadium. Dat blijkt uit cijfers van het Belgisch Kankerregister. Als darmkanker op tijd ontdekt wordt, heb je meer dan 90 procent kans op genezing.

Om deze kanker vroegtijdig vast te stellen volstaat een poepsimpele stoelgangtest, die bovendien om de twee jaar gratis in je bus valt als je tussen de 50 en 74 jaar oud bent. Helaas maakt minder dan de helft van de Vlamingen gebruik van die test. Dat kan beter, als je weet dat je overlevingskansen dalen naar amper 15 procent als de ziekte in een vergevorderd stadium wordt ontdekt. De Belgische vzw Stop Darmkanker roept deze maand – de internationale darmkankermaand – mensen op deel te nemen aan de gratis darmkankertest van de overheid.

2. Je buik bepaalt hoe je je voelt

Bijna honderd biljoen darmbacteriën vormen samen ons microbioom, en dat zou even uniek zijn als onze vingerafdruk en ons DNA. Vast staat dat die onzichtbare beestjes tegenwoordig op heel wat mediabelangstelling kunnen rekenen: de oorzaak van heel wat aandoeningen – met depressie op kop – wordt tegenwoordig in ons tweede brein gezocht.

Beïnvloeden onze darmen werkelijk ons gemoed, en vice versa? Het antwoord op die vraag laat zich nog altijd niet in een simpele ‘ja’ of ‘nee’ vatten, stelt doctor in de bio-ingenieurs-wetenschappen Doris ­Vandeputte. Haar onderzoek focust zich op onze o zo belangrijke darmbewoners en hoe hun aanwezigheid of samenstelling verschilt van (gezonde) mens tot mens.

Nadat ze de inhoud van de Vlaamse toiletpot onder de loep genomen had in het kader van het Vlaams Darmflora ­Project, verkaste ze naar de Amerikaanse Cornell University. “Er zijn momenteel een hele hoop hypotheses die mogelijk verklaren hoe onze darmen ons gemoed kunnen beïnvloeden. Zo wijzen studies uit dat onze darmbacteriën neurotransmitters als dopamine, serotonine en gamma-aminoboterzuur (GABA) produceren, stoffen die ­mogelijk op de hersenen inwerken via de bloedbaan of de zenuwbaan die tussen de hersenen en de darmen loopt. Langs die nervus vagus zouden de darmbacteriën dus op de een of andere manier communiceren met onze hersenen.”

“Kleine kanttekening: het gros van die veronderstellingen is gebaseerd op muizenonderzoek. Stress beïnvloedt waarschijnlijk ook de samenstelling van de darmflora. Het heeft namelijk een invloed op onze transittijd – oftewel de snelheid waarmee een hapje tot een kakje verwerkt wordt – en onze transittijd bepaalt mee de samenstelling van onze darmflora. Bovendien kan stress een ontstekingsreactie in de darm veroorzaken, en daar zijn darmbacteriën ook gevoelig voor. Maar welke wijzigingen ze precies ­kunnen veroorzaken in de samenstelling van de darmflora moet nog onderzocht worden.”

Wat alvast wel bewezen is: het uitzicht in de toiletpot vertelt hoe rijk of arm je darmflora is. Doris Vandeputte: “Het uitzicht van je kakje kan je alleen iets vertellen over het aantal bacteriële soorten dat je microbioom bevat. Is het aan de harde kant, dan huizen er in jouw darmen waarschijnlijk meer bacteriële soorten dan in die van de gemiddelde Vlaming. Met andere woorden: je beschikt over een rijke darmflora. Is de ontlasting eerder zacht? Dan heb je hoge kans dat dat er een pak minder zijn.”

Een belangrijke kanttekening: “Een gevarieerde darmflora is niet per se gezonder. Veel of weinig bacteriën: je kan even gezond zijn.”

3. Het buikgevoel bestaat écht en beïnvloedt je mood

“Wij, mensen, weten eigenlijk al heel lang wat het wetenschappelijk onderzoek nu pas langzaam ontdekt: ons buikgevoel, ons instinct, bepaalt voor een groot deel hoe het met ons gaat”, zegt doctor in de bio-ingenieurswetenschappen Doris Vandeputte. “Wij ‘schijten van angst’ of we ‘doen het in onze broek’ als we bang zijn. We ‘slikken een teleurstelling weg’ en moeten een nederlaag ‘eerst even verteren’ en iemand kan ons ‘het leven zuur maken’ door een gemene opmerking. Als we verliefd zijn, hebben we ‘vlinders in de buik’.”

“Ons ‘ik’ bestaat uit hoofd én buik, inmiddels niet alleen meer bij wijze van spreken, maar steeds vaker ook in het laboratorium. Darm en hersenen werken al heel vroeg in het leven samen. Ze ontwerpen een groot deel van onze eerste gevoelswereld als zuigeling. We houden van een weldadig vol gevoel, worden wanhopig van honger en kwellen onszelf jengelend met boertjes. Vertrouwde mensen voeden ons, geven ons een schone luier en laten ons boeren.”

“Als baby bestaat ons ‘ik’ duidelijk voelbaar uit darm en hersenen, maar als we ouder worden, voelen we de wereld steeds meer met al onze zintuigen. Dan huilen we niet meer luidkeels als het eten in een restaurant slecht is. De verbinding tussen de darm en de hersenen is echter niet opeens verdwenen, alleen veel meer verfijnd. Een darm die zich niet goed voelt, heeft nu subtieler een negatief effect op onze stemming, terwijl een gezonde, goed gevoede darm onze stemming juist discreter kan verbeteren.”

4. Parkinson bestrijden via het darmmicrobioom

Steeds meer mensen krijgen de ziekte van Parkinson, een ziekte waarbij zenuwcellen in de hersenen langzaam afsterven. Hoewel we het vooral kennen als een ouderdomsziekte – de kans op de ziekte stijgt met de leeftijd – treft het vaak jongere mensen onder de vijftig jaar.

In het UZ Gent loopt er momenteel een onderzoek dat nagaat of de oplossing voor de ziekte in de darmen te vinden is. Een vergezocht idee? Helemaal niet: eerder onderzoek op muizen met parkinson toonde al aan dat het aanpassen van de darmflora een duidelijk effect heeft op de symptomen en het verloop van de ziekte. In een eerdere fase van het onderzoek kregen zo’n 80 parkinsonpatiënten stoelgang van gezonde donoren toegediend.

“We hopen een manier te vinden om het darmmicrobioom te beïnvloeden en zo de ziekte te vertragen”, klinkt het bij professoren Roosmarijn ­Vandenbroucke en Patrick Santens, die het onderzoek leiden. “Genezen is jammer genoeg een brug te ver, omdat mensen met de ziekte van Parkinson zenuwcellen verloren hebben. Dat krijg je niet zomaar rechtgezet.”

“Ook hopen we een verklaring te vinden voor het feit dat parkinsonpatiënten een ander microbioom hebben in de darmen. Is dat iets dat ze al lang hebben? Of is dat veranderd onder bepaalde invloeden? Je kan allerlei dingen bedenken: de rol van voeding, antibiotica, blootstelling aan pesticiden, tabak, alcohol, en ga zo maar door. Dankzij het onderzoek naar de darmen van de patiënten hopen we daar een beter zicht op te krijgen. Maar vooral: we hopen ooit parkinson in een vroeger stadium te kunnen op sporen.”

Bron: durfdenken.be Meer info over het onderzoek vind je via ugent.be.

5. Adviseurs van je brein

De werking van ons onderschatte orgaan is eigenlijk gewoon geniaal. Het boek ‘De mooie voedselmachine’ van Giulia Enders informeert je op een vrolijke manier over de spijsvertering en darmen. Enders’ doel? Iedereen meer kans geven op gezondheid. Als je lekker in je vel wil zitten, gezond oud wil worden en gelukkiger wil leven, moet je goed voor je darmen zorgen, het zijn de adviseurs van ons brein.

Het boek geeft inzicht in hoe ons spijsverteringsproces werkt aan de hand van het voorbeeld van een stuk taart. Hoe onze organen het eten transporteren, vertrekken van je ogen die de taart zien, je neus die de taart ruikt, en vervolgens van je mond tot je dikke darm. Je leest feiten, fabels, grapjes en wetenschappelijke inzichten. Drie passages die je je darmen wat meer doen omarmen.

Hoeveel toiletbezoeken per dag?

1. De dikke darm wordt drie tot vier keer per dag actief en stuurt de ingedikte voedselbrij naar voren. Als je genoeg massa te bieden hebt, moet je drie tot vier keer per dag ontlasten. Bij de meesten is de inhoud van de dikke darm voldoende voor één groot toiletbezoek per dag. “Zelfs drie keer per week is statistisch gezien nog gezond”, zegt Giulia Enders.
2.  “De dikke darm van vrouwen is over het algemeen een beetje gezapiger dan die van mannen. Waar dat aan ligt, is nog niet bekend, maar zeker is wel dat dat niet alleen door hormonen komt." 
3. "De tijd tussen het vorkje met de taart en de drol is gemiddeld een dag. Snelle darmen doen het in acht uur, langzame in drieënhalve dag. Door het mengen kunnen stukjes van de taart na 12 uur en andere na 42 uur de rustige omgeving van de dikke darm verlaten."
4. Verrassend: als je bij de ‘één keer per dag of minder vaak’-groep hoort of zelfs af en toe last hebt van verstopping, heb je volgens een Nederlands onderzoek een geringere kans op bepaalde darmziekten.”

De ideale houding

Giulia Enders: “Voor een onderzoek vroeg de Israëlische arts Dov Sirikov 28 proefpersonen om de dagelijkse stoelgang in drie verschillende houdingen uit te voeren: op een toilet zitten, op een extreem klein toilet op de hurken zitten, of door de knieën zakken, bijvoorbeeld buiten. Hij hield de tijd bij en liet hen na afloop een vragenformulier invullen. 

De uitkomst was ondubbelzinnig: hurken duurde gemiddeld ongeveer 50 seconden en werd door de deelnemers als een volledige lediging ervaren. Zitten duurde gemiddeld 130 seconden voelde lang niet zo bevredigend. 

Om je zittende houding op het toilet bij te sturen naar hurkend kan je je voeten op een wc-krukje zetten. Dat zorgt voor een natuurlijkere houding en vlottere stoelgang, omdat bij de hurkhouding het darmkanaal recht komt en sneller leeg is. 

“Het moet bovendien gezegd worden dat de 1,2 miljard mensen op de wereld die in hurkzit op het toilet zitten zelden uitstulpingen en veel minder aambeien hebben. Maar wij persen ons weefsel uit onze anus en moeten dat door een arts laten oplossen, en dat alleen maar omdat adellijk hurken cooler is dan onnozel hurken? Artsen gaan ervan uit dat geregeld persen op het toilet het risico op spataderen, beroertes en verstopping veel groter maakt.”