Gestresseerde vagina? Dat kan je pijnlijke seks, vaginale droogte en andere kwaaltjes bezorgen. 2 gynaecologen geven tips

Bij stress krijgt ook onze vagina het zwaar te verduren. Met onaangename kwaaltjes als vaginale droogte, pijn bij seks of ongewone afscheiding als gevolg. Best ongemakkelijk. Twee gynaecologen leggen uit hoe je de symptomen van een gestresseerde vagina herkent en wat de oplossingen zijn. “Tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn veel vrouwen gestopt met menstrueren. Dat noemde men ‘schrecken amenorree’ en werd veroorzaakt door hevige stress en hoge cortisolwaarden.”

Op zich is stress niet slecht, zegt Hendrik Cammu, hoogleraar (VUB) en gynaecoloog (UZ Brussel). “Het is een verdedigingsmechanisme van je lichaam, een doodnormale reactie op een gevaarlijke situatie. Stel: er komt een onbekende, grote, blaffende hond op je afgelopen. Dan gaat je hartslag omhoog, de spieren spannen zich op en de bloeddruk neemt toe. Het brengt je lichaam in een staat van paraatheid. Klaar voor de alom bekende vecht-of-vluchtreactie. Is het gevaarlijke moment gepasseerd? Dan kalmeer je weer.” 

Je hebt pas een probleem als de stress chronisch wordt. “Sommige mensen krijgen de pieker-knop niet afgezet”, knikt Cammu. “En zij ondervinden de gevolgen.” Een slechte nachtrust, de eetlust is ribbedebie, een zwakker afweersysteem, de maag ligt overhoop. En zelfs vaginale klachten horen bij dat lijstje. Een overzicht. 

1. Overspannen bekkenbodemspieren

“Het is algemeen geweten dat stress zich uit in de vorm van lichamelijke spanning”, zegt gynaecoloog Karolien Stevens van de praktijk Gyne +. “Sommigen klemmen de kaken op elkaar of beginnen te knarsetanden. Op een gelijkaardige manier kunnen mensen zich opspannen down under. Mensen met zo’n gespannen bekkenbodemspieren kunnen pijn in de onderbuik ervaren en soms zelfs problemen bij het plassen of pijn tijdens seks.” 

Wat kan je eraan doen? “Ademhalingsoefeningen kunnen helpen om de stress en spanning van je af te schudden”, stelt Stevens. “Al ga je het best naar een kinesist die gespecialiseerd is in bekkenbodemtherapie. Die kan je bepaalde technieken aanleren om die specifieke spieren te ontspannen.”

“Het is natuurlijk belangrijk dat je leert omgaan met stress”, voegt Cammu eraan toe. “Ga op zoek naar de zaken die je kopzorgen bezorgen en bedenk er een oplossing voor. Ook mindfulness, meditatie, yoga en andere ontspanningsoefeningen kunnen soelaas bieden.”

2. Vaginale droogte

Cammu: “Bij stress schiet ons orthosympatisch zenuwstelsel in actie. Dit systeem bereidt je lichaam voor op de vecht-of-vluchtreactie. Een van de gevolgen: je speekselklieren zullen minder vocht produceren, waardoor angstige mensen vaak een plakmond krijgen. Gebeurt dat ook bij de vaginale slijmklieren? Het kan, maar honderd procent zeker zijn we het niet.” 

Volgens gynaecoloog Stevens is er nog iets anders aan de hand. “Bij langdurige stress of angst zal het testosteronniveau dalen. En dat is net het hormoon dat je seksueel verlangen aanwakkert. Minder goesting, dan word je minder makkelijk vochtig. Bovendien stuurt je lichaam niet voldoende bloed naar beneden om het vochtgehalte te verhogen, waardoor je vaginale droogheid kan ervaren. Dat kan leiden tot pijn tijdens het vrijen”, legt ze uit. “Pas op: dit is iets anders dan atrofie, ofwel vaginale droogte tijdens de menopauze. Dan wordt de droogte veroorzaakt door slijmvliezen die steeds dunner worden door de hormonale veranderingen.” 

Wat kan je eraan doen? “Een eerste stap is de stress proberen te counteren. In de tussentijd kan je glijmiddel gebruiken, dat kan aangenamer aanvoelen tijdens het vrijen”, aldus Stevens. 

3. Lager libido

“Beeld je eens in: je bent hard aan het doorwerken om een belangrijke deadline te halen. Plots stelt je partner voor ‘À propos: goesting?’. Het antwoord zal niet positief zijn”, stelt professor Cammu. “Onder de druk van stress wil je lichaam zich verdedigen. Het schakelt over naar overlevingsmodus en focust zich volledig op zaken als bloeddruk en spierkracht. Dingen als vertering en libido worden dan op een lager pitje gezet.”

Plus, bij chronische stress is heel je hormonenhuishouding in de war, vertelt gynaecologe Stevens. “De productie van adrenaline en cortisol swingt de pan uit, terwijl de testosteron-aanmaak vermindert. En zoals gezegd is testosteron een van de belangrijkste drijfveren om opgewonden te raken. Het is dus geen verrassing dat seksuele verlangens en lusten kunnen verdwijnen als je lang gestresseerd rondloopt.”

Wat kan je eraan doen? “Spijtig genoeg kan je dit niet op een-twee-drie oplossen. Eerst en vooral is het belangrijk dat je de stressfactor probeert te verminderen. Om meer rust te creëren en te recupereren, is voldoende slapen een must. Ook gezonde voeding, beweging, meditatie en yoga kunnen helpen”, zegt Stevens. “En praat erover met je partner. Soms is het zelfs een goed idee om seks te plannen. Je hebt niet altijd spontaan zin. Door te vrijen op agenda kan je goesting creëren.” 

4. Vreemde afscheiding

Stevens: “Elke vagina bevat verschillende soorten bacteriën, de vaginale flora genoemd. Lactobacillen zijn goede, beschermende bacteriën. De soldaten die zorgen voor het behoud van een gezonde flora, als het ware. Het vrouwelijk hormoon oestrogeen wakkert de aanmaak van lactobacillen aan. Maar bij chronische stress daalt de aanmaak van oestrogeen. In de plaats krijg je cortisol en adrenaline in overdrive. Het gevolg: de vaginale flora en zuurtegraad kunnen uit balans raken. Dat onevenwicht legt het pad open voor schimmelinfecties en bacteriële vaginose.” Dat creëert op zijn beurt jeuk en een onaangenaam ruikende afscheiding. 

“Soms doe je als gynaecoloog tests en vind je geen onderliggende oorzaak voor de vreemde afscheiding”, aldus Cammu. “Dat noemen we, met een geleerd woord, psychogene fluor. Puur medisch is er niks aan de hand. Er is helemaal geen infectie. De oorzaak is dan psychologisch, zoals stress, angst of depressies.”

Wat kan je eraan doen? “Merk je een andere afscheiding op? Dan is het belangrijk dat je op consultatie gaat bij een huisarts of gynaecoloog”, benadrukt Cammu. “Bij psychogene fluor kan een arts de patiënt doorverwijzen naar een psycholoog, maar dat ligt gevoelig. Of je kan rekenen op het placebo-effect en een zalfje of pil voorschrijven. Bij placebo geloof ik niet dat je mensen fopt, wel dat je hen doet inzien dat ze een probleem deels zelf kunnen oplossen. De arts speelt hier een belangrijke rol: is hij empathisch, hoe gaat hij met de mensen om? Dat bepaalt hoe overtuigend hij is.” 

Stevens vult aan: “Medicatie helpt tegen de schimmelinfectie of de bacteriële vaginose, maar dan los je enkel het symptoom op. Niet het probleem. Opnieuw: pak de stress aan. Je kan eventueel probiotica nemen om de balans van de vaginale flora te helpen herstellen.” Ook professor Camu suggereert probiotica, maar maakt een belangrijke nuance. “Dat kan werken, maar men is er nog niet aan uit hoe dat juist komt. Is dat deels een placebo-effect? Mogelijks. Wie weet zijn probiotica echt ondersteunend voor lactobacillen, maar dat is met onderzoek nog niet aangetoond.”

5. Onregelmatige menstruatie en serieuzere klachten van PMS

“Wist je dat heel wat vrouwen tijdens de Tweede Wereldoorlog gestopt waren met menstrueren? Dat noemde men ‘schrecken amenorree’ en werd veroorzaakt door hevige stress en hoge cortisolwaarden. Een gelijkaardig fenomeen zie je bij topsporters. Zij moeten enorme inspanningen leveren en produceren veel stresshormonen die hun ovulatie onderdrukken”, verklaart Cammu. “Fertiliteitsklinieken zullen het ook bevestigen: gestresseerde koppels raken moeilijker zwanger dan anderen.” 

“Cortisol is opnieuw de boosdoener”, bevestigt Stevens. “Bovendien maakt je lichaam niet alleen meer stresshormonen aan, maar ook minder oestrogeen en progesteron. Dat zijn net de twee hormonen die de menstruatiecyclus bepalen.” Het resultaat: de cyclus raakt verstoord. Je maandstonden kunnen wegblijven of onregelmatig zijn.

“Daarnaast is het bewezen dat stress de klachten van PMS (premenstrueel syndroom) verergert, zoals krampen, een opgeblazen gevoel en neerslachtigheid. Ook dat heeft te maken met je hormonenhuishouding die uit balans is.” 

Wat kan je eraan doen? Cammu: “Een onregelmatige menstruatiecyclus is niet echt een probleem, behalve als je zwanger wilt worden. Dan kan men kunstmatig hormonen inspuiten om een eisprong te creëren. Het belangrijkste is dat je de stress onder controle krijgt. Vergelijk het met een brand: dan moet je niet enkel het vuur blussen, maar ook op zoek gaan naar de oorzaak van de brand.”

Stevens: “Bij PMS wordt gekeken naar de ernst van de klachten. Bij milde PMS kunnen een regelmatig slaappatroon, lichaamsbeweging en een gezond dieet al een wereld van verschil maken. Anders gaat de gynaecoloog samen met de patiënt op zoek naar de geschikte anticonceptie. Sommige vrouwen die de pil met drospirenone - zoals Yasmin of YAZ - nemen, zien de klachten verdwijnen. Maar elk lichaam is anders. Er is niet één magische behandeling die voor iedereen helpt. Soms kan het gebruik van een antidepressivum nodig zijn.”