Hoe vaak moet je écht naar de gynaecoloog? “Een uitstrijkje hoeft binnenkort maar om de 5 jaar”

Je ligt met de billen bloot in de stijgbeugels en de koude eendenbek lijkt een werktuig uit een ver verleden. Niemand vindt een uitstrijkje prettig, en toch is het een noodzakelijke procedure die afwijkingen aan de baarmoederhals door HPV opspoort de grootste oorzaak van baarmoederhalskanker. Het goede nieuws? Wellicht hoeven vrouwen straks minder vaak voor een uitstrijkje naar de gynaecoloog. 

Momenteel geldt het volgende advies: om de drie jaar laten Belgische vrouwen het best een uitstrijkje nemen. “Met zo’n uitstrijkje, of een paptest, worden cellen van de baarmoederhals weggeschraapt en daarna onder een microscoop onderzocht. Op die manier zoekt men naar afwijkende cellen die voorlopers kunnen zijn van kankercellen”, zegt professor Steven Weyers, gynaecoloog en diensthoofd van de Vrouwenkliniek in het UZ Gent. Een uitstrijkje wordt één keer om de drie jaar terugbetaald door de ziekteverzekering.

Maar het lijkt erop dat het klassieke uitstrijkje z’n beste tijd heeft gehad. Experten pleiten ervoor om het te vervangen door de HPV-test. “Hierbij worden er nog steeds cellen van de baarmoederhals genomen, maar het staaltje wordt in eerste instantie niet onder de microscoop bekeken. Er wordt nagegaan of er een virustype aanwezig is dat de kans op kanker verhoogt.”

Dit type test zou een aantal belangrijke voordelen hebben. Weyers: “Ze zijn nauwkeuriger en doelgerichter. En het interval wordt verlengd: de screening zou namelijk maar om de vijf jaar herhaald hoeven worden.” Dat laatste is goedkoper voor de patiënt. Bovendien laten vier op de tien vrouwen geen uitstrijkje maken. Omdat ze niet durven of omdat ze er gewoon niet mee bezig zijn. “Door het interval te verlengen, hebben we meer tijd om deze mensen te pakken te krijgen.” 

Omgekeerde volgorde

Momenteel worden de HPV-tests in België al toegepast, vertelt Weyers. “Eerst onderzoekt men het klassieke uitstrijkje. Als de resultaten afwijkend zijn, wordt in bepaalde gevallen gekozen voor een bijkomende HPV-test.” In Nederland en het Verenigd Koninkrijk doet men het omgekeerd. “Men start met de HPV-test. Ziet alles er oké uit, dan mag de patiënt vijf jaar wachten met een volgende afspraak. Test een patiënt positief voor HPV, bekijkt men dezelfde stalen onder de microscoop.” 

Volgens Weyers zal ons land dit systeem binnenkort ook toepassen. “Gynaecologen kunnen niet individueel besluiten om éérst de HPV-test te doen. Dat is een overheidsbeslissing. Het screeningsbeleid aanpassen heeft tijd nodig, maar men is ermee bezig.” 

Om de vijf jaar naar de gynaecoloog?

Wil dat zeggen dat we in de toekomst pas om de vijf jaar een bezoek bij de gynaecoloog moeten inplannen? Neen, benadrukt Weyers. “Het is een misverstand dat het gynaecologisch onderzoek gelijkstaat aan het uitstrijkje. Het is zoveel méér. Mensen komen op consultatie bij de gynaecoloog voor advies over anticonceptie, een controle van het spiraaltje, vragen over vruchtbaarheid, hun seksuele gezondheid, een borstonderzoek, een echografie van de baarmoeder en eierstokken,...”

Het advies blijft dus hetzelfde: voor de meeste vrouwen blijft een periodieke controle zinvol. “Al moet je dat individueel bekijken. Wat is het risicoprofiel van de patiënt, welke medicatie en anticonceptiemiddelen worden gebruikt, is er een familiale voorgeschiedenis van eierstok-, borst- of baarmoederhalskanker? Op basis van al die info beslist de specialist hoe vaak de patiënt een afspraak moet boeken. De ene moet elk jaar komen, de andere om de vijf jaar, maar de meerderheid is gebaat met een twee- of driejaarlijkse controle.” 

Deze richtlijnen gelden voor vrouwen vanaf 25 jaar, zegt Weyers nog. “Jonge vrouwen, die via de huisarts een voorschrift kregen voor de anticonceptiepil en geen klachten hebben, kunnen zeker wachten tot hun vijfentwintigste. Zijn er wel klachten, zoals zware, pijnlijke menstruaties, doorbraakbloedingen terwijl ze de pil nemen of willen ze switchen naar andere contraceptie? Dan is het perfect oké dat ze op jongere leeftijd al een eerste afspraak boeken.” 

Uitstrijkjes at home

Momenteel stellen heel wat vrouwen het bezoek bij de gynaecoloog uit. Ze zijn bang dat het inwendig onderzoek pijnlijk is, vinden het gênant om met hun benen wijd open te liggen voor een vreemde of vrezen de vervelende eendenbek. Of de HPV-test ervoor zal zorgen dat meer vrouwen naar de gynaecoloog gaan, blijft nog afwachten. Weyers legt uit dat andere pistes om de participatie te verhogen momenteel onderzocht worden. 

Een eerste: zelftesten. “Er bestaan doe-het-zelf-uitstrijkjes die je kan gebruiken om de HPV-test thuis uit te voeren. Dit kan een handige opstap zijn om vrouwen tóch te bereiken en te vermijden dat ze een diagnose missen”, stelt de prof. “Daarnaast wordt ook steeds meer geëxperimenteerd met testen op urine, en de resultaten zijn veelbelovend. Dan is een vaginaal onderzoek zelfs niet meer nodig, en verlaagt men de drempel voor een check-up.”