Iedereen allergisch? Steeds meer Belgen hebben last van een overgevoelige huid

Allemaal goed en wel, die zomerkriebels, maar als het ook gaat jeuken en er rode vlekken ontstaan, is er toch iets meer aan de hand. Steeds meer Belgen zijn allergisch, en dat zie je aan onze huid. 

Het is 27 augustus 2018 en ik sta in de badkamer. Over vijf dagen stap ik in het huwelijksbootje, en omdat mijn 28 jaar aan levenservaring me geleerd heeft dat die stralende teint af en toe een smerende hand kan gebruiken, trakteerde ik mezelf voor de gelegenheid op een gloednieuwe nachtcrème. Een zware, luxueuze pot met daarop zwierige toverwoorden als ‘Hydra-Illuminating’ en ‘Glamour Glow’. Stond niet op de verpakking maar kreeg ik er de ochtend daarna gratis bij: rode vlekken, een huid vol uitslag en alvast een allereerste huwelijkscrisis. Een jaar (en een tube cortisonenzalf ) later is het drama verteerd, zijn we gelukkig getrouwd en weet ik dat mijn huid slecht reageert op plantaardige extracten. En zo zijn er steeds meer mensen: momenteel heeft één op de drie een allergie, tegen 2050 zijn dat er één op de twee. Dat maakt het volgens de Wereldgezondheidsorganisatie tot het op drie na belangrijkste gezondheidsprobleem. Kleine kanttekening voor we massaal voorgoed de deur van de parfumerie achter ons dichttrekken: het gaat daarbij gelukkig niet louter om allergieën voor cosmetica of verzorging. De meestvoorkomende allergieën zijn namelijk nog altijd die voor huismijt, pollen en kattenhaar. Al wil dat niet zeggen dat dat geen gevolgen heeft voor onze huid. ‘In nagenoeg tachtig procent van de gevallen heeft een allergie een impact op de huid’, vertelt Sophie Seite, wetenschappelijk directrice bij La Roche-Posay. ‘Dat kan gaan om directe huidsymptomen zoals contacteczeem of netelroos, maar ook om indirecte nevenwerkingen zoals irritatie door niezen, een lopende neus en huiduitslag door wrijving. Bovendien hangen die symptomen samen met een aantasting van de barrièrefunctie van de huid, terwijl die net bescherming moet bieden tegen externe agressies, waaronder de allergenen zelf.’ 

Je hebt allergisch en allergisch

Maar als het totale aantal allergieën toeneemt, volgen logischerwijs ook die voor cosmetica. Al is de ene allergische reactie de andere niet. De symptomen (roodheid, vlekken, jeuk, een branderig gevoel) mogen dan soortgelijk zijn, de oorzaak is dat daarom niet. Zo zijn er zogenaamde ‘irritatieve’ allergieën en contactallergieën, maar ook huidaandoeningen als rosacea en atopisch eczeem veroorzaken min of meer dezelfde vervelende verschijnselen. Precies daarom is een juiste diagnose essentieel, vertelt professor Jan Gutermuth, diensthoofd dermatologie aan het UZ Brussel. Logisch natuurlijk, maar anno 2019 gaan we steeds vaker op consultatie bij dokter Google, en dan tikken we wel allemaal dezelfde symptomen in de zoekbalk. Hoe je een irritatieve allergie en een contactallergie van elkaar kan onderscheiden? ‘Die eerste is eigenlijk
geen allergie in de zuivere zin van het woord, maar een universele reactie die iedereen zal oplopen bij een zekere blootstelling aan een bepaalde stof’, legt de dermatoloog uit. ‘Die reactie is afhankelijk van de concentratie van de stof, maar eveneens van hoelang je ermee in contact stond, waar ze precies aangebracht werd– zo nemen de oksels, liezen en oogleden beter product op dan de rest van de huid – hoe frequent ze aangebracht werd en hoe goed de huidbarrière werkt.’ Vaak heeft dat te maken met verkeerd gebruik van producten (zo smeerde iemand een week lang reinigingszeep in plaats van een dagcrème, true story), maar het kan eveneens voorkomen na cumulatieve blootstelling aan bepaalde producten. Denk aan verzorgers die veel in contact komen met zepen, of bloemisten die dagelijks met planten werken. Een contactallergie kunnen we het best omschrijven als een overgevoeligheid, vertelt de dermatoloog. ‘Het is een hoogspecifieke reactie van een individuele persoon op een specifieke stof. In feite komt het erop neer dat ons lichaam die bepaalde stof als vijandelijk beschouwt, alsof het een virus of bacterie zou zijn, en daarop gaat reageren met een ontsteking in de huid. In theorie kunnen bijna alle stoffen zo’n reactie uitlokken, maar in de praktijk zijn het vooral geurstoffen, bewaarmiddelen, plantaardige extracten en natuurlijke stoffen.’
Bovendien – en dat is een opvallend verschil – is het verband tussen de concentratie en een contactallergie veel minder duidelijk. Terwijl een irritatieve allergie doorgaans huishoudt onder het motto ‘hoe hoger de dosis, hoe erger de reactie’, kan een contactallergie al bij zeer lage concentraties uitgelokt worden. 

Vraag van één miljoen

De cijfers liegen niet: dat steeds meer mensen last heb- ben van een allergie, staat buiten kijf. Maar waarom dat precies zo is, blijft koffiedik kijken. Er is al heel wat onderzoek naar gedaan. Meer nog: als we een euro zouden krijgen voor alle hypotheses die al triomfantelijk geopperd en vervolgens weerlegd werden, stond er ondertussen al een peperdure nieuwe nachtcrème (zonder plantaardige extracten) op ons nachtkastje te blinken. Een sluitend antwoord laat voorlopig op zich wachten, zegt de professor. ‘Vroeger ging men ervan uit dat de op- komst van allergieën samenhing met de verbeterde hygiënische omstandigheden waarin we leven; in de vakliteratuur wordt dat de junglehypothese genoemd. De veronderstelling was dat onze omgeving steeds properder geworden is, waardoor ons immuunsysteem geen werk meer heeft en andere taken gaat zoeken. Daardoor begint het plots te reageren op stoffen die eigenlijk onschuldig zijn. Op zich geen onlogische gedachtegang, maar inmiddels hebben we ontdekt dat allergieën ook veelvuldig voorkomen in landen met duidelijk slechtere hygiënische omstandigheden. Momenteel gaan we ervan uit dat een allergie ontstaat door een foute beslissing van ons lichaam. In het kort: bij alles wat we zien, eten of tegenkomen, moet ons immuunsysteem een beslissing nemen om het al dan niet te tolereren. In de meeste gevallen verloopt dat zonder problemen en maakt ons immuunsysteem actief de keuze om iets te tolereren. In het geval van een allergie loopt er iets mis: ergens neemt het een foute beslissing en beschouwt het iets onterecht als gevaarlijk. Waarschijnlijk komt dat door een samenloop van omstandigheden. Aan de ene kant is er te weinig informatie voorhanden die zegt: dit is onschadelijk. Aan de andere kant krijgen we precies op dat moment per ongeluk een gevarensignaal. Dat kan tal van redenen hebben: zelfs een kleine darmontsteking kan er al voor zorgen dat onze hersenen tegenstrijdige informatie krijgen en een verkeerde beslissing nemen.’ 

Ready, set, smeer

Of je nu allergisch bent voor bepaalde cosmetica of je huid lijdt onder een andere allergie: de verzorging blijft min of meer hetzelfde en stoelt volgens Sofie Seite op drie pijlers: kalmeren, versterken en hydrateren. ‘Focus op producten die ontwikkeld zijn om het gevaar voor allergie minimaal te houden en gebruik zachte, hydraterende formules die bestaan uit ingrediënten die geselecteerd werden op hun hoge veiligheid. Vervolgens kan je de huidbarrière gaan versterken, want een zwakke huidbarrière zorgt ervoor dat meer potentiële allergenen kunnen binnendringen en het risico op een reactie verhoogt.’ En vooral: staar je niet blind op het label ‘hypoallergeen’. Uit een Amerikaans onderzoek bleek dat bij ruim tachtig procent van de verzorgingsproducten die als hypoallergeen gepromoot worden toch minstens één allergeen op de ingrediëntenlijst stond. Dat komt omdat de term niet wettelijk gedefinieerd is, en door producenten dus vrij gebruikt kan worden. Kortom: het label biedt geen enkele garantie dat je geen allergische reactie krijgt. Weet je dat je reageert op bepaalde ingrediënten van cosmetische producten? Geef je innerlijke Sherlock Holmes dan vrij spel, en neem vooral zelf de ingrediëntenlijst onder de loep. Want die verkooppraatjes, daar zijn wij pas écht allergisch voor.