Koppige koortsblaasjes: alles wat je moet weten over het herpesvirus. “De meeste dragers hebben zelfs nooit symptomen”

Een pijnlijk, met vocht gevuld blaasje rond de mond: voor velen onder ons – helaas – geen nobele ­onbekende. Zeker nu de zon harder schijnt of we met pre-vakantiestress zitten. Over de al even vervelende variant onder de gordel wordt minder gesproken, maar in beide gevallen gaat het om herpes. Dit moet je weten over dat irritante virus. 

Volgens recente cijfers van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) draagt meer dan twee derde van de wereldbevolking het ­herpes-simplexvirus type 1 met zich mee – ook wel ‘koortslip’ genoemd – terwijl 11 procent van ons besmet is met type 2, genitale herpes. Eyeopener: de kans dat je wél herpes hebt is dus groter dan dat je het níét hebt. En als je het eenmaal hebt, raak je er niet meer van af: geen crème of pil die tegen dit virus op kan. Wat wel helpt? Zo veel mogelijk inzetten op preventie. Enkele belangrijke feiten op een rijtje.

Herpes blijft voor altijd in je lichaam

Herpesvirussen hebben als kenmerk dat ze, eenmaal ze een ­lichaam binnendringen, dat lichaam niet meer ­verlaten. Het virus blijft bewaard in een zenuwknoop en kan door omstandigheden weer geactiveerd worden. “Na een eerste infectie blijft het virus sluimerend aanwezig: er bestaat geen medicatie of inenting tegen”, zegt seksuologe Sandra Van den Eynde van expertisecentrum Sensoa. “Een dokter kan alleen antivirale crèmes voorschrijven om de symptomen te verlichten.”

Als drager weet je niet wanneer en of het virus weer zal opflakkeren. Sandra Van den Eynde: “De ene persoon ­reageert heel heftig en kampt regelmatig met ­uitgesproken en pijnlijke symptomen, terwijl het bij de andere bij één heftige uitbraak blijft. Nog iemand anders heeft alleen last van jeuk. De symptomen variëren van individu tot individu, zowel qua vorm als frequentie. En ook wat zo’n aanval precies uitlokt, is erg persoonsgebonden. Stress, vermoeidheid, een lage weerstand of zonlicht zijn vaak triggers. Ziekte, infectie of koorts kunnen er ook voor zorgen dat de koortslip opspeelt ­– dat wijst namelijk op een verzwakt immuunsysteem. En sommige vrouwen krijgen bij elke menstruatie een ­koortslip.”

Boven of onder de gordel?  Kruisbesmetting is mogelijk

“Zowel het herpes-simplexvirus type 1 als type 2 worden doorgegeven via intiem contact”, legt seksuologe Sandra Van den Eynde van expertisecentrum Sensoa uit. “Herpes genitalis is een seksueel overdraagbare aandoening, maar herpes labialis is dat evenzeer. Deze twee herpestypes kunnen namelijk ­reizen: als een koortsblaasje in contact komt met een penis of vagina, kan het ook daar letsels veroorzaken. Of omgekeerd: genitale herpes kan zich na oraal contact ook manifesteren als een koortslip. Beide types verkiezen warme en vochtige plaatsen, of dat nu boven of onder de ­gordel is.” Bovendien hoeft er niet altijd een partner aan te pas te komen. “Als je over je koortslip wrijft, blijven er viruspartikels op je vingers plakken. Raak je meteen daarna de intieme zone aan, dan is ­kruisbesmetting ­mogelijk.”

Herpes geef je niet alleen door via een kus of seks

Sandra Van den Eynde: “Het vocht dat in de blaasjes zit, bevat etter en witte bloedcellen. Daardoor vormt het het ideale transportmiddel voor het virus. Als je een koortsblaas hebt, is kussen sowieso geen goed idee. Maar het is niet de enige manier waarop het virus kan reizen: door de letsels ­gewoon al aan te raken, kunnen viruspartikels overgezet worden. Herpes verspreidt zich als er contact gemaakt wordt met een oppervlak waar het zich gemakkelijk aan kan hechten. Een lippenbalsem of een glas delen met iemand met een koortslip, valt dan ook sterk af te raden. Ook hygiënisch materiaal – zoals een handdoek of een scheermesje – met iemand delen die met het virus kampt, wordt afgeraden.”

Een besmetting gaat niet altijd gepaard met een uitbraak

“Al drie jaar had ik een vaste relatie toen ik opeens veel jeuk tussen mijn schaamlippen kreeg. De hele regio zag vuurrood en her en der zag ik kleine ­blaasjes. Met die klacht ben ik naar de huisarts gestapt. Die ­constateerde een infectie met herpes genitalis. Ik schrok en verdacht mijn vriend meteen van vreemdgaan. De dokter reageerde daar niet op. Mijn vriend en ik kregen enorme ruzie, omdat hij bleef volhouden dat hij niet met een ander naar bed geweest was. Maar dat kan toch niet?” Deze anonieme vraag op een huisartsenforum vat een van de hardnekkigste misvattingen over herpes perfect samen: nee, een besmetting met herpes leidt niet altijd tot klachten. De meeste dragers hebben zelfs nooit ­symptomen. Een virale infectie kan erg lang ­sluimeren voor er een uitbraak komt. Als die er al komt. 

“Iemand kan het virus al lang geleden opgelopen ­hebben, maar nooit klachten hebben gehad”, verduidelijkt de seksuologe. “Die persoon weet dan waarschijnlijk niet eens dat hij drager is. In die onwetendheid kan hij iemand anders besmetten. Dat maakt herpes tot zo’n ongrijpbaar en wijdverspreid virus: het is het meest besmettelijk vlak voor, tijdens en net na de uitbraak, maar ook zonder een uitbraak kan je het doorgeven.”

Herpes heeft verschillende gedaantes

Een andere moeilijke factor bij herpes is dat de virusinfectie zich in verschillende en niet altijd even gemakkelijk te herkennen vormen kan presenteren. Soms is er bijvoorbeeld eerder sprake van kleine schaafwondjes dan blaasjes. Bij herpes labialis kan er jeuk, een onaangename tinteling of pijn ervaren worden voordat de blaasjes ontstaan. Bij herpes genitalis kunnen mannen en vrouwen last ­krijgen van een branderig of pijnlijk gevoel bij het ­plassen. Jeuk rond de anus, penis of vagina kan eveneens een symptoom zijn. Na gemiddeld zeven tot tien dagen zijn alle symptomen verdwenen. Maar dat wil dus niet zeggen dat het virus weg is. 

Een soa is geen teken van losbandigheid

Herpes genitalis is een van de meestvoorkomende seksueel overdraagbare aandoeningen. Toch gaat er weinig aandacht naar uit, hoewel dragers er enorm onder gebukt kunnen gaan. Niet alleen vanwege ernstige klachten, maar ook door allerlei vooroordelen. Sandra Van den Eynde: “Wie een soa krijgt, heeft zich slecht gedragen. Dat beeld krijgen mensen vaak nog onterecht mee. Terwijl een soa krijgen helemaal niet betekent dat je iets verwerpelijks of vies gedaan hebt. Het wil alleen zeggen dat je seks gehad hebt, net zoals zoveel mensen. Iemand die herpes heeft, treft dan ook absoluut geen schuld. Het enige wat je kan doen, is voldoende voorzorgsmaatregelen nemen: raak de blaasjes niet aan, en was meteen je handen als je ze toch aangeraakt hebt. Vrij tijdelijk niet als je last hebt van pijn of branderigheid. En heb je het vermoeden van een infectie, klop dan aan bij de huisarts.” 

Herpes en zwangerschap

Een herpesinfectie bij een pasgeborene – oftewel neonatale herpes – is zeer ernstig. Gelukkig komt het zelden voor. Een zwangere vrouw kan de infectie overdragen aan haar pasgeboren kind via actieve ­herpesletsels, wat bij baby’s tot ernstige huid- en hersenproblemen kan leiden. Als de vrouw tijdens de laatste maanden van de zwangerschap voor de ­eerste maal met herpes besmet wordt, is het gevaar het grootst. Als de uitbraak van genitale herpes rond de bevalling plaatsvindt, dan zal vaak voor een ­keizersnede gekozen worden.

Als een jonge mama voor het eerst een koortslip heeft, kan ze beter direct contact tussen de actieve koortslip en de baby vermijden en regelmatig de handen ­wassen. Hetzelfde geldt voor papa’s, broers of zussen met herpes labialis. Babybezoek op de planning, maar een knoert van een koortsblaas op je mond? Stel het liever uit.