Krijg je er hangborsten van? Vermager je ervan? En kunnen mannen het ook? 20 vragen over borstvoeding beantwoord

“Neen, van borstvoeding krijg je geen hangborsten. En néén, je hoeft je niet schuldig te voelen als het niet lukt.” Lactatiekundigen Jana Hulsmans en Astrid De Brabandere beantwoorden twintig prangende lezersvragen over voeden aan de borst. Is het slecht voor de baby als je het niet doet? Kan papa er ook een rol bij spelen? En wat kan je doen tegen pijnlijke tepelkloven? “Partners hebben veel invloed op de duur van de borstvoeding.”

Ezra: “Ben je sneller weer op gewicht als je borstvoeding geeft?”

Jana Hulsmans, vroedvrouw en lactatiedeskundige bij UZ Leuven: “Dat kan. Tijdens de borstvoedingsperiode verbruik je meer kilocalorieën dan normaal. Een mama die borstvoeding geeft aan een kindje van zes maanden, verbruikt er ongeveer 900 extra per dag. Anderzijds wakkert borstvoeding je dorst- en hongergevoel aan. Het kan dus zijn dat je tijdens deze periode meer eet, wat je gewicht ook beïnvloedt. Daarnaast moet je geluk hebben met je genen: die bepalen namelijk ook of je makkelijk afvalt. Bij sommige mensen is dat het geval. Anderen moeten heel hard werken om hun zwangerschapskilo’s te verliezen.”

Anneke: “Moet een baby telkens uit de twee borsten drinken per voeding?”

Astrid De Brabandere, verpleegkundige en lactatiekundige bij Opgroeien: “De moedermelk die geproduceerd wordt de eerste dagen na de bevalling noemen we colostrum. Omdat het tjokvol antistoffen en witte bloedcellen zit, spreken we ook van ‘het vloeibare goud’. In het begin produceer je nog niet veel colostrum, dus is het goed om beide borsten te stimuleren wanneer je kindje drinkt. Eens de melkproductie op gang komt, is dat niet meer nodig. Dan is het vooral belangrijk dat een borst volledig leeggedronken wordt. Op het einde van de voeding komt immers de vettere melk en dat geeft je kindje een verzadigend gevoel.”

Tanja: Kan je baby te veel drinken?

Astrid De Brabandere: “Een baby moet actief werken om melk uit de borst te halen. Daardoor zal hij vanzelf stoppen als hij verzadigd is. Als ouder is het vooral belangrijk dat je hongersignalen leert onderscheiden van andere signalen. Wanneer heeft je kind honger of wanneer heeft het krampjes?”

Lies: Hoe lang moet je minstens borstvoeding geven?

Jana Hulsmans: “Je moet helemaal niks. (lachje) Maar natuurlijk moedigen we mama’s aan om te starten met borstvoeding, aangezien het veel voordelen biedt. Voor mama’s die twijfelen adviseert Kind en Gezin de richtlijn van zessen: zes uur, zes dagen, zes weken en zes maanden. Begin met zes uur borstvoeding, en zie hoe het gaat. Had je een fijne start? Probeer dan om het zes dagen vol te houden. Als je het dan nog steeds fijn vindt, kan je gaan voor zes weken of zes maanden. Als je ondertussen vindt dat je té moe bent of over je eigen grenzen heengaat, kan je altijd stoppen.” 

“De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) adviseert trouwens om te blijven doorzetten tot het kind twee jaar is. In België wordt soms vreemd gekeken wanneer een peuter aan de borst drinkt, maar daar is helemaal niks mis mee. Hoe meer mensen hierover praten, hoe meer het genormaliseerd wordt.”

Astrid: Klopt het dat je steeds om de drie uur borstvoeding moet geven?

Astrid De Brabandere: “Neen, moedermelk geef je op vraag van je baby. En een kindje heeft nu eenmaal wakkere momenten op een dag en momenten waarop het dieper slaapt. Soms kan er een uurtje zitten tussen borstvoedingsmomenten, soms twee, drie of zelfs vier uur.”

Jana Hulsmans: “Om de melkproductie goed op gang te brengen, zal je in het begin vaak borstvoeding moeten geven. Minstens zes keer per dag, maar nog beter is acht of twaalf keer per dag. In de tussenpauzes zit totaal geen regelmaat.”

Helle: “Kunnen mannen borstvoeding geven? Zij hebben namelijk zowel tepels als melkklieren.”

Astrid De Brabandere: “In theorie is het mogelijk. En ja, er bestaan anekdotische verhalen van mannen die borstvoeding gaven, maar dit wordt niet bevestigd door wetenschappelijk onderzoek. Wie weet wat de toekomst brengt?” (lachje)

Joris: “Hoe kan je de taken goed verdelen tussen de ouders, wanneer de mama borstvoeding geeft?”

Astrid De Brabandere: “Dat je borstvoeding niet kunt ‘uitbesteden’ zoals flessenvoeding spreekt voor zich. Toch kunnen papa’s nog steeds een actieve rol spelen. Denk maar aan: het kindje uit de wieg halen als het honger heeft en naar mama brengen, na de voeding het kindje rechthouden om het een boertje te laten geven, het kind een badje geven, het kind troosten, verversen ... Parnters kunnen de mama steunen wanneer de borstvoeding minder goed lukt. Op dagen dat vermoeidheid de kop opsteekt, hebben ze zelfs een doorslaggevende invloed op de duur van de borstvoeding.”

Sylvie: “Krijg je hangborsten wanneer je borstvoeding geeft?”

Jana Hulsmans: “Tijdens de zwangerschap veranderen je borsten al: ze groeien, het borstklierweefsel ontwikkelt zich en het tepelhof kleurt donkerder. Na de bevalling ondergaan je borsten opnieuw een ‘maturatieproces’: ze zullen dus sowieso veranderen, of je nu borstvoeding geeft of kunstvoeding. Bij sommigen zullen ze verslappen, andere vrouwen kunnen opmerken dat hun borsten een cupmaatje groter geworden zijn.”

Emanuel: “Hoe goed is borstvoeding voor de gezondheid van het kind? Zijn sommige gezondheidsvoordelen overroepen?”

Astrid De Brabandere: “Moedermelk is perfect afgestemd op de behoeften van het kind. Het is een bron van eiwitten, suiker, vitaminen en mineralen die de afweer bevorderen. Het zit ook boordevol antistoffen die de kans op ziektes verkleinen, waaronder oorontstekingen en luchtweginfecties. Het is ook aangetoond dat moedermelk beschermt tegen eczeem, astma, diabetes type 1 en zelfs leukemie. Studies tonen verder aan dat bepaalde gewichtsafwijkingen, allergieën en wiegendood minder vaak voorkomen bij borstvoedingskinderen.”

“Maar laten we niet omgekeerd redeneren: het wil niet zeggen dat een kind met kunstvoeding sowieso gezondheidsproblemen krijgt. Dat is fout en het bezorgt mama’s alleen maar een gigantisch schuldgevoel als borstvoeden niet lukt. (met nadruk) Moedermelk blijft de eerste keuze, maar de beste voeding is wat werkt en goed voelt voor moeder en kind tezamen.”

Matthias: “Is er een grote meerwaarde of noodzakelijkheid om borstvoeding te geven aan een tweejarige? En wat met een driejarige?”

Astrid De Brabandere: “Hoe langer je borstvoeding geeft, hoe beter het kind beschermd is tegen aandoeningen op lange termijn. Daarnaast past moedermelk zich automatisch aan aan de leeftijd van het kind. Moedermelk die je geeft aan een pasgeboren baby is helemaal anders dan de moedermelk die een baby van twee jaar krijgt. Ook de moeder profiteert van gezondheidsvoordelen als ze langer borstvoeding geeft. Zo komen borstkanker, eierstokkanker, diabetes type 2 en hart- en vaatziekten minder vaak voor. Maar is het noodzakelijk? Neen. Op die leeftijd eet een kind mee met de gezinspot en neemt het belang van melkvoeding af.”

Elaine: “Kan je een baby en een peuter tegelijk borstvoeden?”

Astrid De Brabandere: “Dat noemen we tandemvoeden, en wordt steeds vaker gedaan. In de loop van de zwangerschap verandert de samenstelling van de moedermelk opnieuw naar die voor een pasgeborene. De smaak kan hierdoor ook veranderen. Sommige peuters vinden dat niet fijn en stoppen vanzelf. Anderen blijven drinken, ook als de baby geboren is.” 

Tineke: “Hoe komt het dat sommige mama’s overproduceren? Is het interessant om je melk dan te doneren aan moedermelkbanken?”

Astrid De Brabandere: “In de eerste dagen na de bevalling schiet de melkproductie in gang. Vrouwen hebben dan vaak stuwing: hun borsten staan strak gespannen en ze maken vaak te veel melk aan. Gaandeweg past de melkproductie zich aan aan de behoefte van de baby. Wanneer je kind vaker wil drinken, neemt de productie toe. Bij de meeste moeders werkt dat vraag- en aanbodsysteem goed. Al kan een hormonaal probleem soms zorgen voor een te hoge melkproductie.” 

“Vaak is er echter sprake van een verkeerde aanpak. Mama’s gaan zelf de productie stimuleren, door een goed drinkende baby te voeden én ook nog af te kolven, bijvoorbeeld. Er bestaan verschillende procedures om dat recht te trekken. Eentje daarvan is resetten: de borsten volledig leeg kolven, om weer naar punt nul te gaan.”

“Het is jammer om een teveel aan moedermelk weg te kieperen. Je kan het invriezen: in een diepvriezer kan het zes maanden bewaard worden op min achttien graden. Wil je het doneren? In ons land zijn er enkele moedermelkbanken verbonden aan ziekenhuizen, waar de gezondheid van moeders en de kwaliteit van de moedermelk gescreend wordt. Deze melk wordt dan gegeven aan zieke kindjes en prematuren die in het ziekenhuis liggen.”

Nathalie: “Hoe komt het dat sommige mama’s te weinig melk aanmaken?”

Jana Hulsmans: “Er bestaat consensus onder artsen dat 2 tot 3 procent van de mama’s fysiek niet in staat zijn om voldoende moedermelk aan te maken. Sommige onderzoeken spreken over percentages van 5 tot 15 procent, maar die zijn verouderd en over de studieopzet valt te discussiëren. In de meeste gevallen kunnen mama’s wél voldoende melk aanmaken, mits de juiste start en begeleiding. Om de melkproductie op gang te brengen, moet je in het begin je baby heel vaak aanleggen.”

“Sommige mama’s stoppen ook op de typische groeispurtmomenten, als het kind zes dagen oud is, of drie weken of zes weken. Dan zijn kindjes onverzadigbaar en hebben veel moeders het idee dat ze moeten stoppen omdat hun borsten leger aanvoelen. Maar dat hoeft niet. Je lichaam heeft gewoon even tijd nodig om zich aan te passen.” 

Isabelle: “Moet je letten op wat je eet en drinkt?”

Astrid De Brabandere: “Alles wat tijdens de zwangerschap in jouw bloedcirculatie terechtkomt, komt ook bij jouw baby terecht. Daarom gelden er een aantal strenge restricties. Tijdens de borstvoedingsperiode is dat anders. Wat je eet, gaat eerst door je maag, door het verteringsproces, je bloedcirculatie en komt dan via de moedermelk bij je baby, waar het ook nog verteerd wordt. Qua voeding zijn er dus geen beperkingen, alleen kunnen sommige voedingsmiddelen krampjes veroorzaken. Klassieke voorbeelden zijn koolsoorten.”

“Daarnaast kan cafeïne de melkproductie verminderen. Een kop koffie is geen probleem. Verschillende espresso’s per dag kunnen wel een invloed hebben op je melkproductie.”

Jana Hulsmans: “Meteen na de bevalling een glas champagne drinken om te vieren? Daar wacht je beter even mee. Tijdens de kraamperiode drinken baby’s tot twaalf keer per dag, dus dan is de alcohol nog niet volledig uit je bloed verdwenen. Maar laat je kindje twee, drie of vier uur tussen de voedingsmomenten, dan kan een glaasje af en toe geen kwaad. Bij twijfel kan je de site lalecheleague.be raadplegen. Daarop staat bijvoorbeeld dat een vrouw van 60 kg twee tot drie uren nodig heeft om een glas wijn, champagne of bier volledig af te breken.”

Stephen: “Mijn vrouw en ik hebben lange tijd in China gewoond en zijn daar blootgesteld aan vervuiling in de lucht, water, ons voedsel, ... Toen we naar België zijn teruggekeerd, hebben we een kind gekregen. Hij heeft een tandaandoening, de artsen vermoeden dat het veroorzaakt is door teveel dioxine, die hij heeft binnengekregen via de borstvoeding. Is het mogelijk dat er chemische stoffen zijn opgeslagen in het lichaamsvet bij mijn vrouw, en dat ze die heeft doorgegeven via borstmelk?

Jana Hulsmans: “Een moeilijke vraag, zonder pasklaar antwoord. Wellicht kan dat. Vrouwen slaan inderdaad dioxines en andere vervuilende stoffen op in hun vetweefsel. Om die reden worden vrouwen afgeraden om veel gewicht te verliezen tijdens de zwangerschap, want als die vetstoffen oplossen, komen ook de vervuilende stoffen in de circulatie terecht. Misschien is dat ook gebeurd? Hoe dat verloopt via borstvoeding moet nog verder onderzocht worden.” 

Jeff: “Klopt het dat borstvoedingsbaby’s minder snel doorslapen?” 

Astrid De Brabandere: “Dat is niet bewezen. Er zijn goeie en slechte slapers, en dat kan niet altijd aan voeding gelinkt worden. Wel is het zo dat moedermelk sneller verteert dan flesvoeding, waardoor er mogelijk minder tijd zit tussen de voedingsmomenten. Maar dat heeft ook één groot voordeel: borstvoedingbaby’s slapen minder diep, waardoor ze minder risico lopen op wiegendood.”

Myrthe: “Waarom doet borstvoeding pijn bij sommige vrouwen? Kan dat liggen aan de vorm van de borst of de tepels?”

Astrid De Brabandere: “Pijn wordt in vele gevallen veroorzaakt door een drinktechniek van het kindje dat nog niet optimaal is. Sommige baby’s openen hun mondje in de eerste dagen niet ver genoeg, maar er zijn manieren om dat te verbeteren. Er zijn nog een aantal zaken die kunnen leiden tot pijn, zoals circulatieproblemen bij de mama. Moeders die makkelijk winterhanden of -voeten krijgen, ondervinden soms ook dat het bloed wegtrekt uit de tepel na de voeding, wat pijnlijk is.”

Jana Hulsmans: “Sommige mama’s hebben een gevoelige huid en krijgen makkelijk wondjes. Ook zij kunnen pijn ondervinden. De vorm van tepels maakt daarentegen niks uit. We noemen het borstvoeding hé, niet tepelvoeding. (lachje) Je kan perfect borstvoeding geven met ingetrokken tepels, vlakke tepels of zelfs zonder tepels. Heb je pijn? Dan raad ik aan om hulp in te roepen van een lactatiedeskundige of je vroedvrouw.” 

Amber: “Bestaat de perfecte aanlegtechniek?”

Astrid De Brabandere: “Ja, maar die is voor elke vrouw anders. Je zal dus telkens moeten zoeken naar wat werkt voor jou.” 

Tess: “Wat kan je doen tegen tepelkloven en ontstoken melkklieren?” 

Astrid De Brabandere: “Tepelkloven zijn meestal het resultaat van een slechte aanhaptechniek. De baby moet de mond zo groot mogelijk opendoen en zo veel mogelijk borstweefsel in de mond nemen, zodat de tepel tot achteraan in de mond getrokken wordt en de baby met de tong druk geeft ter hoogte van het tepelhof om grote slokken melk binnen te krijgen. Zit de tepel vooraan in de mond, dan drinkt de baby minder efficiënt en ondervindt de tepel druk, wat leidt tot tepelkloven.”

“Een borstontsteking kan ook te wijten zijn aan de foute drinktechniek van een kindje, wanneer een deel van de borst niet voldoende geleegd wordt. Het kan ook veroorzaakt worden door een knellende beha of door bacteriën. Sommige vrouwen zijn gewoon ook vatbaarder voor ontstekingsreacties. Maar wat de oorzaak ook is, er is maar één oplossing: de melk moet eruit. Heeft de moeder een hard knobbeltje? Probeer dat te masseren wanneer de baby drinkt om de melk los te krijgen. Als dat niet lukt, kan je dat proberen met een kolf of wanneer je onder een warme douche staat. Desnoods kan een hulpverlener je erbij helpen.”

Jana Hulsmans: “Voor de meeste mama’s kunnen we oplossingen vinden tegen de pijn. Anderzijds moeten we de grenzen van de moeder respecteren. Een kind voelt aan wanneer de mama stress en pijn heeft. Dan kan je ook kolven en melk in een flesje geven. Moedermelk is moedermelk, liefde is liefde. Zolang het kind maar goed gevoed is, dat is het belangrijkste.”