Niet voor gevoelige magen: amandelstenen kunnen de oorzaak zijn van slechte adem. “Kauwgom helpt niet”

Je hebt ze misschien al zien passeren op TikTok: filmpjes waarin mensen met allerhande tools — van wattenstaafjes tot kleine lepels — zogenaamde amandelstenen uit hun keel prutsen. Of misschien hoestte je de witgele brokjes ooit zelf al op. Ze zijn dikwijls de oorzaak van een onfrisse adem, zegt prof. Vedat Topsakal. Hij legt uit wat amandelstenen zijn en hoe je ze op een correcte manier wegkrijgt. “Behalve mensen zonder amandelen kan iedereen er last van krijgen.”

De keelamandelen, je staat er niet vaak bij stil. Wellicht heb je zelfs geen idee waarvoor ze dienen. Als je last hebt van een onfrisse mondgeur kunnen ze echter wel de boosdoener zijn. Althans, niet je amandelen zelf, maar de kleine amandelstenen die zich kunnen vormen in groeven van het slijmvlies. Je hebt ze misschien wel eens plots in je mond gehad of opgehoest: kleine witgele brokjes die een enorme stank met zich meebrengen wanneer je ze in tweeën breekt. 

Verkalkte stukjes vuil 

“De amandelen zijn kleine stukjes weefsel die achterin de mond zitten aan beide kanten van de keelopening”, vertelt professor Vedat Topsakal, diensthoofd Keel-Neus-Oorheelkunde (KNO) aan het UZ Brussel.  Door de productie van antilichamen helpen ze in onze eerste levensmaanden bij het opsporen en bestrijden van infecties.

“Amandelstenen, ook wel tonsilstenen genoemd, ontstaan in de crypten of de groeven van de keelamandelen. Etensresten, dode slijmvliescellen, eiwitten en tongaanslag hopen zich daar op en verkalken tot kleine brokjes. Door bacteriën in de mondholte komt een zwavelverbinding tot stand die ervoor zorgt dat de amandelstenen enorm kunnen stinken en zo dus ook een slechte adem kunnen veroorzaken”, stelt professor Topsakal.

De amandelstenen, die de grootte kunnen hebben van een maiskorrel, vormen echter geen gezondheidsrisico en zijn volstrekt onschuldig. Vaak weten mensen zelfs niet dat ze ze hebben of worden ze gewoon doorgeslikt. “Het ergste dat ze kunnen veroorzaken is een slechte adem”, stelt prof. Topsakal.

De één al meer dan de ander 

Niet iedereen maakt zulke vervelende amandelstenen aan. Waarom precies, is niet geweten. Ook bestaat er geen exact cijfer van hoeveel mensen de steentjes hebben zitten. “Omdat het niet wordt beschouwd als een medisch probleem, wordt er niet in kaart gebracht hoeveel mensen er last van hebben”, stelt Vedat Topsakal. Het is dus een kwestie van vatbaarheid: “Iedereen kan er last van hebben. Sommigen hebben ze nooit of eenmalig, anderen hebben ze regelmatig. De ene heeft last van een stinkende adem, de andere niet.”

Een eerst mogelijke oorzaak is een slechte mondhygiëne, waardoor blijvende etensresten en bacteriën sneller  terecht komen in de groeven van de amandelen. Maar ook wie flink zijn tanden poetst, kan de steentjes krijgen, door de anatomie van de amandelen:  “Mensen met veel groeven in hun amandelen zijn vatbaarder voor amandelstenen, omdat er meer vuil in vast kan komen te zitten. Wie gladde, kleine of geen amandelen heeft, zal hier minder last van hebben”, stelt prof. Topsakal. 

Al lijkt het zich vaker voor te doen bij rokers, stelt Topsakal: “Op je slijmvliezen zit een beschermde filmlaag en trilhaartjes die schadelijke stoffen afvoeren. Wanneer deze door roken en nicotine worden lamgelegd, is er meer kans op ophoping.”

Koffie een boosdoener?

Nog iets wat meespeelt: wat je eet en drinkt. Zo heeft de cafeïne in onze geliefde tas koffie een uitdrogend effect. “Speeksel bevat enzymen die voedseldeeltjes afbreken en bacteriën vernietigen. Maar een droge mond staat gelijk aan minder speeksel, wat de kans verhoogt dat voedselresten en bacteriën blijven hangen in de amandelcrypten. Daarbovenop is een zuurstofarme omgeving een broeihaard van bacteriën”, stelt Topsakal. Datzelfde principe geldt ook voor alcoholhoudende dranken. 

“Zuivelproducten als kaas, melk en yoghurt bevatten heel wat zuren en eiwitten waar bacteriën zich graag aan  vastbijten", zegt prof. Topsakal. Iemand met kwetsbare amandelen met veel groeven, kan door zuivel sneller last krijgen. Al moet je je favoriete kaas niet meteen weggooien: “Vermijd overmatige consumptie van zuivelproducten als je al veel last hebt van amandelstenen”, stelt Topsakal gerust. Wie dus elke middag boterhammen met kaas eet, kan eens afwisselen met beleg. 

Muntjes helpen niet

Wat niet helpt om de onfrisse mondgeur tegen te gaan, is de optie waar je het snelst naar grijpt bij een slechte adem: muntjes en kauwgom. “Die lokken alleen maar meer maagzuur uit dat tot boven in de keel komt en op zijn beurt een stinkende adem veroorzaakt.”

De beste manier om de amandelstenen te voorkomen, is door ze vrij te houden van vuil, klinkt het. “Het volstaat om een goede mondhygiëne te bewaren en je tanden na elke maaltijd te poetsen. We raden patiënten vaak aan om hun mond na het poetsen grondig te spoelen door te gorgelen. Dat kan gewoon met mondwater van een commercieel merk of een zoutoplossing om de amandelstenen los te maken. Daarnaast kan je met een zachte tandenborstel voorzichtig over de amandelen wrijven.”

Professor Topsakal kan echter niet hard maken dat deze goede gewoonten je definitief afhelpen van de amandelstenen. “Je kan jezelf minder vatbaar maken voor amandelstenen, maar dat neemt niet weg dat ze nog kunnen voorkomen.”

De enige manier om definitief van tonsilstenen af te raken, is door de amandelen te laten verwijderen. Al waarschuwt Topsakal dat een tonsillectomie een onderschatte ingreep is. “Het verwijderen van de amandelen is een bijzonder pijnlijke ingreep bij volwassenen. Je kan er infecties en bloedingen aan overhouden. In de meeste gevallen weegt een ingreep niet op tegen een stinkende adem die met andere remedies kan verhinderd worden. Wanneer je meermaals last hebt van infecties, kan een operatie wel aangewezen zijn”, stelt Topsakal. 

Van wattenstaafje tot lepel

Op TikTok is het alvast een populair fenomeen om de tonsilstenen zelf  te verwijderen uit de amandelen. Met allerhande tools worden de harde brokjes ontfutselt uit de keel. De filmpjes hebben soms miljoenen views. “Blijf gewoon van je amandelen af, het verwijderen van de amandelstenen is niet nodig”, klinkt het echter bij prof. Topsakal. 

“Wanneer de steentjes te groot worden, vallen ze er vanzelf uit”, stelt prof. Topsakal. Al is het verwijderen van de steentjes niet gevaarlijk. “Het uitduwen van een amandelsteen is niet anders dan een puist uitknijpen. Het is niet bewezen schadelijk, maar knijpen of duwen met je vingers of eender welk instrument kan de amandel irriteren. Dat is niet aan te raden omdat er in de diepte van de amandel heel wat bloedvaten zitten.”

Zo krijg je minder last van amandelstenen:

• Poets je tanden na elke maaltijd.

• Spoel je mond door te gorgelen met mondwater, om overige bacteriën en etensresten te verwijderen.

•  Wrijf met een zachte tandenborstel over de amandelen om de tonsilstenen los te maken.

• Stop met roken en beperk koffie en alcoholgebruik. Let op met overvloedig zuivelgebruik.

• Laat je amandelen met rust om schade te voorkomen, de tonsilstenen vallen er vanzelf uit wanneer ze te groot worden.

• Last van sociale hinder door een slechte mondgeur? Bijkomende klachten? Overweeg mogelijke behandelingen van de amandelstenen met een KNO-arts.