Nieuw boek geeft 52 methodes om te communiceren met mensen met dementie: “Ik wil tonen dat iemand die alzheimer heeft wél nog bereikbaar is”
“Waarom praten we met een persoon met dementie altijd over het verleden? De toekomst is ook voor hen een beweegreden. Het geeft een doel om voor uit bed te komen.” Dat is een van de baanbrekende stellingen van Dr. Kasper Bormans (33). Hij schreef een nieuw boek over alzheimer en hoe je kan blijven communiceren met mensen met dementie.
“Als er al een medicijn tegen alzheimer komt, moeten we daar zeker nog tien jaar op wachten”, steekt Dr. Kasper Bormans (33) van wal, ‘gewetenschapper’ aan de Leuven School for Mass Communication Research (KULeuven).“In tussentijd is de medemens de beste remedie. Als zorgverlener, familielid of mantelzorger speel je een grote rol. Eerst en vooral moeten we voor onszelf de klemtoon verschuiven van ‘geheugenverlies’ naar ‘communicatieverlies’. Geheugenverlies is een doodlopende straat. Communicatieverlies is aan te pakken. Mijn boek roept op om dat te doen. Want als we dénken dat mensen met dementie onbereikbaar zijn, gaan we de communicatie niet meer aan en sterven ze vaak een sociale dood.”
52 manieren om te blijven communiceren
In zijn nieuw boek ‘Tijd maken voor mensen met dementie. 52 manieren om te blijven communiceren’ bundelde Bormans 52 wetenschappelijk onderbouwde conversatiemethoden. “Het zijn gekende methodes uit de reclamewereld, maar waarom zouden we die alleen daarvoor inzetten?”, zegt de onderzoeker. “Die 52 manieren zijn geen behandeling voor dementie, maar zorgen er wél voor dat je een verbinding kunt maken met persoon met dementie. Ik wil laten zien dat die mensen wél bereikbaar zijn en hoe je dat kan doen. Het is de bedoeling om de klassieke stellingen uit de dementiezorg ondersteboven te keren.” Dr. Bormans licht een tipje van de sluier en legt de drie belangrijkste methoden alvast uit.
Eigenwaarde
“Personen met dementie mogen nog maar weinig zelf doen, met een gevoel van controleverlies tot gevolg. De pandemie doet daar nog een schepje bovenop. De paar dingen die dementiepatiënten in verpleeghuizen nog konden doen, zoals wandelen of bezoek ontvangen, zijn nu plots een stuk minder toegankelijk. Dat kan je als zorgverlener of familielid tegengaan door hun mogelijkheden te geven. Zo kan je bij het binnenkomen vragen of de deur dicht moet of op een kier. Of het gordijn halfopen moet, of open. Dat lijken details, maar door de persoon controle te geven over die kleine dingen, zal hij het gevoel hebben dat hij dingen verwezenlijkt heeft. In plaats van te vragen: ‘Hoe is het vandaag?’, vraag je: ‘Wat heb je vandaag gedaan?’. Daardoor laat je iemand opsommen wat hij heeft meegemaakt, en maak je hem opnieuw eigenaar van zijn eigen handelen.”
Nog een manier om iemands gevoel van eigenwaarde te versterken, is opschrijven wat hij aan het vertellen is. “De omstreden leider Kim Jong-un van Noord-Korea wil alleen in beeld worden gebracht met experten op de achtergrond die opschrijven wat hij zegt. Gaat hij een legerbasis bezoeken? Dan zie je officiers rond hem staan die zijn woorden neerpennen. Hij wil dus uitstralen dat zijn status hoog is. Door op te schrijven wat iemand zegt, geef je hem het gevoel dat hij iets belangrijks te vertellen heeft.”
Toekomst
Een tweede grote peiler is het bieden van een toekomstperspectief. “We focussen ons in de dementiezorg bijna altijd op het verleden”, zegt Bormans. “We vragen de ouderen ‘hoe het vroeger was’. Daar is op zich niets mis mee, maar door enkel over het verleden te praten beroven we mensen met dementie van een toekomst. Nochtans is het cruciaal voor ons welbevinden om iets te hebben om naar uit te kijken. In centra voor mensen met jongdementie hangt een maandkalender aan de muur met leuke activiteiten op. In woonzorgcentra met een oudere populatie hangt vaak niet meer dan een dagkalender. Dat geeft al weer hoe we naar die mensen kijken. We denken: de toekomst, daar moeten we met hen niet over praten, want het is alleen een lange lijdensweg naar het einde. Maar dat hoeft niet zo te zijn. De toekomst is een beweegreden. De kans is groot dat de reden waarvoor jij vanmorgen uit je bed bent gekomen, iets met de toekomst te maken had.”
‘Maar mensen met Alzheimer luisteren toch graag naar liedjes van vroeger?’, denk je nu misschien. “De nostalgie die daaraan vasthangt, is maar de helft van het verhaal. Een deel van het plezier zit in het kunnen aanvullen van wat komen gaat, want dat doe je als je naar een liedje luistert dat je kent. Muziek doet dus ook vooruitkijken.” Verder stelt Dr. Bormans voor om een gesprek af te ronden met ‘tot volgende zondag’ in plaats van ‘ik ga nu naar huis’. Het bezoek beginnen met een belofte zoals ‘We gaan straks pannenkoeken eten’ of simpelweg een recept volgen tijdens het koken samen, geeft ook al een toekomstperspectief.
Positiviteit
De derde communicatiemethode in het rijtje, is positiviteit. “Mensen laten uitkijken naar iets dat helemaal niet leuk is, heeft weinig zin. Als familielid is het ontzettend belangrijk om persoon met alzheimer positiviteit te brengen. Want waar haalt hij of zij het anders vandaan? Het contactpunt met de buitenwereld is het journaal, waarin slecht nieuws en rampscenario’s overheersen. Daar is tegenwicht voor nodig. Positiviteit betekent niet dat je flauwe grappen moet gaan vertellen. Het is een andere manier om naar dezelfde werkelijkheid te kijken. Als een rusthuisbewoner op tv de indruk krijgt dat de wereld om zeep is, kan jij dat relativeren door op bezoek te gaan en hem te vertellen over wat er allemaal wél goed gaat.”
Tot slot wil Bormans het belang van de gevoelswereld benadrukken. “Het is niet zo belangrijk dat je familielid met dementie informatie onthoudt. Het gevoel erachter is belangrijk. De gevoelsweg is beter bewandelbaar voor mensen met dementie. Daarom stel je ook best geen kennisvragen, maar gevoelsvragen. In de gevoelswereld zit verbinding. Vraag dus niet of je moeder haar trouwdatum nog kan herinneren, maar vraag hoe ze zich die dag voelde.”
Meer info op kasperbormans.be
