Op consult bij dokter Google

Heb je last van een vreemde uitslag, doet je hoofd al twee dagen pijn of ben je ongerust omdat je zonder aanwijsbare reden gewicht verliest? Wij durven te wedden dat je die klachten al opgezocht hebt op het internet. Maar hoe kan je het best omgaan met medische info die je online vindt?

Een onderzoek van de Christelijke Mutualiteit heeft uitgewezen dat 91 procent van alle Vlamingen regelmatig patiënt is bij dokter Google. 'Niet omdat mensen het vertrouwen in hun huisarts of specialist kwijt zijn', gelooft dokter Renaat Peleman, hoofdarts van het UZ Gent. 'We googelen gewoon massaal onze symptomen omdat het erg verleidelijk is. Je kan met enkele klikjes op je pc of tablet al zien wat de reden van je klachten kan zijn. Snel en gemakkelijk. In theorie toch. Want meestal krijg je honderdduizenden hits, die jammer genoeg niet allemaal even betrouwbaar zijn. Je zal dus wel geïnformeerd zijn, maar of je juist geïnformeerd bent is een andere vraag.'

Worstcasescenario

Bovendien stuit je op het internet gemakkelijk op worstcasescenario's. 'Hoofdpijn zal al snel gelinkt worden met een hersentumor. Maar de kans dat jouw kwaal daar effectief door veroorzaakt wordt, is heel klein', vervolgt de arts. Een onschuldige surfsessie kan je daardoor een paniekaanval bezorgen. Het is dus belangrijk om je gezond verstand te gebruiken en je niet te laten meeslepen door de dingen die je leest. 'Al komt het omgekeerde ook veel voor. Mensen gaan even vaak troost zoeken op het internet. Als iemand een diag-nose krijgt waar hij zich niet mee wil verzoenen, omdat het slecht nieuws is of omdat hij geen operatie wil ondergaan, dan is de verleiding groot om met minder ernstige diagnoses te komen aandraven. Dat kan valse hoop geven aan de patiënt. En wat als hij of zij op een peperdure behandeling uitkomt die alleen in het buitenland uitgevoerd wordt en onhaalbaar is? Dat is frustrerend en dus niet de bedoeling', aldus de arts.

Het is met andere woorden opletten geblazen als je zelf op zoek gaat naar info over gezondheid. Ook als je een beroep doet op zogenaamde symptomencheckers. Dat zijn vaak Engelstalige sites, waar je jouw klachten kan ingeven en een kant-en-klare diagnose gepresenteerd krijgt. Studies tonen echter aan dat die in ruim twee op de drie gevallen foutief is. 'Neem zulke zaken echt met een korrel zout. En nog belangrijker, begin jezelf zeker niet te behandelen op basis van wat je op het internet vindt', waarschuwt dokter Peleman. 'Als je ernstig ziek bent of als je klachten blijven aanslepen, is het belangrijk om een bezoek te brengen aan je arts en te luisteren naar zijn of haar advies. Een lichamelijk onderzoek vertelt nog altijd het meest. Daarom sta ik ook twijfelachtig tegenover onlineconsultaties. Je kan tegenwoordig via de website van dokterspraktijken online je vragen stellen aan je arts. Maar zeg eens eerlijk, zal je als patiënt écht gelukkig zijn met het antwoord van een arts die je niet onderzocht heeft? Zal je volledig gerustgesteld zijn? Dat betwijfel ik. Ik ben voorstander van persoonlijk contact tussen de patiënt en zijn geneesheer. Zo wordt er veel meer informatie uitgewisseld. Dokters weten namelijk het best waar ze op moeten letten. Ze kunnen zaken opmerken waar je nog niet bij stilgestaan had. Ze zijn erop getraind om verbanden te leggen. De beste diag-nose ontstaat door rekening te houden met de medische geschiedenis, de klachten waar de patiënt over vertelt en de bevindingen van een onderzoek. Ooit zal er ongetwijfeld een supercomputer bestaan die zo intelligent is dat hij alle nodige verbanden kan leggen. Die zal betere diagnoses kunnen stellen dan welke arts ook. Maar zover zijn we nog lang niet.'

In dialoog

Toch is dokter Peleman niet tégen dokter Google. 'Ondanks de uitdaging om online de juiste weg te vinden, is het een goede zaak dat patiënten nu veel meer toegang hebben tot medische info dan vroeger. Dat zorgt ervoor dat ze bewuster bezig zijn met hun gezondheid en gemotiveerd worden om er een gezondere levensstijl opna te houden. Daarnaast kan het internet patiënten meer inzicht geven in hun klachten, hun ziekte en de behandeling ervan. Het laat een betere communicatie toe tussen arts en patiënt. Vroeger had de dokter een wat betuttelende functie. Je was ziek, je kwam bij de arts en hij vertelde je wat je moest doen. Nu, dankzij het internet, heb je de kans om meer gerichte vragen te stellen en de behandeling te bespreken. Raadpleeg dus gerust het internet om in dialoog te gaan met je arts. Leg dingen voor die je online gevonden hebt. Zo kunnen jullie samen op zoek gaan naar de beste oplossing voor je gezondheidsprobleem.'

Welke sites zou de dokter daarvoor aanraden? Dokter Peleman: 'Een echt kwaliteitslabel bestaat helaas niet, maar de bron zegt wel veel over de betrouwbaarheid. Zo zit je bij wetenschappelijke publicaties zoals Tijdschrift voor Geneeskunde altijd goed. Veel medische sites kan je echter alleen raadplegen met een login, en bovendien kan de inhoud ingewikkeld verwoord zijn. Sites van ziekenhuizen en medische vakverenigingen zijn op dat vlak toegankelijker. Voor info over een specifieke aandoening zijn patiëntenverenigingen goede bronnen. Nederland staat op dat vlak een stapje voor, dus aarzel niet om op '.nl'-links te klikken. Daarnaast zijn er nog de vele populaire websites. De info die daarop staat is niet altijd voor honderd procent medisch ondersteund, maar tot op zekere hoogte wel gecontroleerd en relevant. Omdat ze doorgaans makkelijk te begrijpen is, biedt ze nuttige extra inzichten.' Met blogs en internetfora is het daarentegen opletten geblazen. De zaken die je daar leest zijn doorgaans niet gecheckt door een professional, dus je kan ze het best kritisch bekijken.

Test jezelf

Niet alleen kan je je eigen diagnose stellen op basis van online-informatie, het is ook mogelijk om die kracht bij te zetten met een zelftest. Glutenintolerantie, een verhoogde cholesterol, zelfs darmkanker of hiv, sinds kort kan je deze en nog vele andere aandoeningen zelf opsporen met een thuistest. 'Ik twijfel niet aan de kwaliteit van zelftests. De resultaten zijn betrouwbaar', vindt dokter Peleman. 'Als de tests juist uitgevoerd worden, tenminste'. En daar kan het schoentje wringen. Zo moet het hiv-virus al een tijdje in je bloed aanwezig zijn voordat een test het kan opsporen. Het is belangrijk om dat te weten als je de garantie wil dat de uitslag correct is. 'Daarom zou je je altijd moeten laten bijstaan door iemand met kennis van zaken als je zo'n test uitvoert. Bovendien zijn de resultaten niet altijd makkelijk te interpreteren. Stel dat je je cholesterolwaarde meet, wat ga je dan met de uitslag aanvangen? Het is moeilijk om op basis daarvan te beslissen hoe het verder moet. Een arts is nog altijd de beste persoon om je te begeleiden en advies te geven', aldus de arts. Ook een apotheker kan die taak vervullen. Ben je erop gebrand om een zelftest uit te voeren, dan kan je die dus beter in de apotheek halen. Online vind je ook een ruim aanbod, maar de betrouwbaarheid ervan is niet gegarandeerd. 'Hetzelfde geldt voor medicatie', vervolgt de dokter. 'Uiteraard is het mogelijk om producten waar je geen voorschrift voor nodig hebt te bestellen via de webshop van een apotheek of farmaceutisch bedrijf. Maar pillen laten overkomen uit Amerika of India omdat je ze op een of andere site goedkoper gevonden hebt ... nee. Hoe weet je dan waar ze precies vandaan komen? Hoe controleer je of ze veilig zijn? Wees daar voorzichtig mee.'

Met je smartphone

De mogelijkheid om bepaalde tests thuis uit te voeren is eigenlijk niet nieuw. Diabetici houden hun bloedwaarden al jaren zelf in het oog om te weten hoe het met hun suiker gesteld is. En hoeveel 65-plussers hebben niet een bloeddrukmeter in huis? Maar tegenwoordig zijn er apps die die processen vergemakkelijken en optimaliseren. 'Want met behulp van speciale applicaties kunnen artsen hun patiënten vanaf een afstand monitoren. Zo ontstaat er een constante controle', legt de arts uit. Een recent voorbeeld is het digitale platform ontworpen door een ziekenhuis in de Kempen: BePatient. Patiënten die daar een maagverkleining ondergaan, krijgen een weegschaal en bloeddrukmeter mee naar huis die verbonden zijn met een app. Zo kunnen ze hun gewicht en bloeddruk dagelijks doorsturen naar hun arts, wat maakt dat ze niet te vaak op controle hoeven en toch dagelijks gemonitord worden. Bij het platform hoort ook een chatfunctie, zodat de arts tips kan geven en vragen beantwoorden.

Daarnaast bestaat er een rist andere al dan niet gratis beschikbare apps en gadgets, zoals smartwatches die onder andere je hartslag registreren. Als je daar regelmatig gebruik van maakt, zal het je meteen opvallen als je afwijkende waarden hebt. Dat kan een signaal zijn dat je bij de dokter moet aankloppen. Helaas is er ook een keerzijde aan de medaille: een plotse afwijking kan ook héél normaal zijn. Het is dus goed mogelijk dat je je dan zorgen maakt over niets. 'In feite zijn zulke applicaties vooral leuke gimmicks', vindt dokter Peleman. 'Het is boeiend om je hartfrequentie in het oog te houden als je sport, maar het is maar de vraag of die waarden altijd kloppen. Idem voor een stappenteller. Op mijn smartphone staat er eentje, maar als ik die een keer op mijn bureau laat liggen zijn de resultaten niet meer correct.' Dat is op zich niet erg, maar stel dat jouw runtracker de afstand die je loopt systematisch overschat, dan kan je voor onaangename verrassingen komen te staan tijdens een loopwedstrijd en je lichaam overbelasten. Dokter Peleman: 'Je hoeft zulke apps niet te bannen. Ze zorgen ervoor dat je intensiever bezig bent met je gezondheid en mogelijk een gezondere levensstijl zal aannemen. Het is ook gewoon tof om te weten hoeveel uur je ongeveer geslapen hebt. Een aangepaste app kan ook handig zijn om te checken welke producten je mag kopen in de winkel als je bepaalde intoleranties hebt, of om bij te houden hoeveel calorieën je binnen hebt. Maar ik zou zulke applicaties niet bestempelen als gezondheidsinstrumenten.' Dat is in feite de rode draad in het hele verhaal. 'Het kan geen kwaad om info online op te zoeken, zelf een test te doen of je lichaam in de gaten te houden met een app. Zolang je je daar maar goed in laat begeleiden. Praat met je arts over wat je doet. Ben je ziek, ga dan in dialoog, zodat jullie samen op zoek kunnen gaan naar de beste behandeling. Als dokter Google en je gewone arts hun krachten bundelen, dan krijg je het beste van twee werelden', besluit dokter Peleman.

5 cruciale vragen tijdens het surfen

1. Wie zit er achter de website die je bezoekt?
Behoort de website toe aan een officiële instantie zoals een ziekenhuis, patiëntenvereniging of universiteit? Dan is ze een stuk betrouwbaarder dan een anonieme site. Ook als het artikel een interview bevat met een arts of professor, legt dat meer gewicht in de schaal.

2. Bevat het artikel dat je leest voldoende duiding?
Hoe meer achtergrondinformatie, hoe meer research de schrijver gedaan heeft voor het stuk. Stel je ook de vraag of bepaalde zaken niet uit hun context gerukt zijn. Als je alleen de titels bekijkt, kan je gemakkelijk zaken verkeerd interpreteren, omdat je belangrijke nuances mist.

3. Hoe oud is het stuk?
Ontwikkelingen in de medische wereld gebeuren in een razendsnel tempo. Behandelingen die twee jaar geleden gloednieuw waren, kunnen inmiddels gedateerd zijn. Hoe recenter de info die je vindt, hoe groter de kans dat ze volledig up-to-date is.

4. Bevat de site die je bezoekt gesponsorde inhoud?
Als een farmaceutisch bedrijf betaalt voor reclame, is de kans groot dat de bijbehorende tekst erg positief is over hun producten. Het onderscheid tussen reclame en objectieve informatie is soms moeilijk in een oogopslag te vatten.

5. Zeggen andere websites hetzelfde?
Vergelijk de informatie die je vindt altijd met info op andere sites. Hoe meer bronnen hetzelfde verhaal vertellen, hoe groter de kans dat het ook correct is.

Betrouwbare websites

Uiteraard vind je heel wat nuttige gezondheidsinformatie op www.goedgevoel.be, maar ook hier kan je met een gerust hart terecht:

• Domusmedica.be: website van de huisartsenvereniging in Vlaanderen en Brussel, waar je op de hoogte blijft van gezondheidsnieuws en een handige verzameling vindt met betrouwbare links naar sites over tal van medische onderwerpen.
• Gezondheidenwetenschap.be: een initiatief van het Belgisch Centrum voor Evidence-Based Medicine. Bundelt correcte medische informatie en neemt medisch-wetenschappelijke artikels van andere media kritisch onder de loep om misverstanden uit de weg te ruimen.
• Vlaamspatientenplatform.be: verwijst je onder het tabblad 'leden' door naar bijna honderd Vlaamse patiëntenverenigingen, elk rond een specifieke aandoening.
• Thuisarts.nl: de meestbezochte gezondheidssite bij onze noorderburen, die ook vaak geraadpleegd wordt door huisartsen zelf. Heeft een uiterst handige zoekfunctie, zodat je makkelijk info terugvindt over specifieke klachten of aandoeningen.