Steeds meer vrouwen doen aan ‘social freezing’. Hoe werkt het en wat kost dat? “Het is geen garantie”

Dat Jennifer Aniston (53) kinderloos zou blijven? Dat was geen bewuste keuze, onthult de actrice in een interview. Voor het eerst praat ze over haar vruchtbaarheidsproblemen en, als ze er nu op terugkijkt, had ze doodgraag advies gekregen over het invriezen van haar eitjes. Nu doen steeds meer vrouwen aan ‘social freezing’. Hoe werkt het, wat is het kostenplaatje en welke risico’s zijn eraan verbonden? Prof. Diane De Neubourg beantwoordt alle praktische vragen. “Er bestaat een ideale leeftijd om het te laten doen.”

“Als dertiger en veertig ging ik door een heftige periode. Ik probeerde IVF, ik dronk speciale Chinese thee, ik deed van alles”, vertelt ‘Friends’-actrice Jennifer Aniston aan het magazine Allure. “Het was zwaar, ja, ook omdat er voortdurend gespeculeerd werd of ik zwanger was of niet. Ik probeerde alles. En ik zou er alles voor over hebben als toen iemand had gezegd: ‘Laat je eitjes invriezen’. Je denkt er gewoon niet aan. Nu is mijn kans verkeken.”

‘Social freezing’, heet dat, wanneer je je eitjes laat invriezen als een soort van garantie om je kinderwens later in te vullen. Tien of twintig jaar geleden was het fenomeen nog niet zo bekend, maar tegenwoordig doen steeds meer sterren het wel. Denk aan Sienna Miller, Kim Kardashian of Paris Hilton. Ook bij ons doen steeds meer vrouwen beroep op de methode, weet prof. dr. Diane De Neubourg, diensthoofd fertiliteit aan het UZA. “Jonge vrouwen, meestal dertigers, maken op een bepaald moment de rekening van hun leven. Ze worden geconfronteerd met het feit dat ze geen partner hebben en vragen zich af wat dat dan betekent voor hun kinderwens. Sommigen wenden zich dan tot een instelling als de onze om hun eitjes te laten bewaren.”

“Je eitjes bewaren om de nadelige effecten van de leeftijd tegen te gaan: het wordt ook wel eens ‘age banking’ genoemd. En het fenomeen raakt steeds meer wijdverspreid.” Aanvankelijk is men beginnen banken voor kankerpatiënten. “Voor veel vrouwen die aan chemotherapie moeten beginnen of die een ingreep moeten ondergaan, is eitjes laten invriezen de enige kans om ooit nog kinderen te krijgen. Daarom maken we er veel publiciteit voor bij oncologen, en de overheid betaalt het ook terug aan die groep mensen.”

Hoe werkt het?

Voor ‘social freezing’, daarentegen, wordt helemaal geen reclame gemaakt. “Toch zien we een toename in het aantal vrouwen dat zich komt informeren of ervoor kiest.” In eerste instantie moet je langsgaan bij een gynaecoloog in een fertiliteitscentrum. “We kunnen twee groepen dames onderscheiden. Degenen die van ‘social freezing’ gehoord hebben en die meer uitleg willen. Sommigen van hen gaan er effectief mee door, anderen niet. En dan zijn er ook nog vrouwen die zich enkel nog komen informeren over de praktische kant van de zaak, maar die de beslissing in hun hoofd allang gemaakt hebben: ze willen het.”

Na een eerste, verkennend gesprek wordt altijd gevraagd om langs te gaan bij een psycholoog. “Net als bij andere gynaecologische thema’s is ‘social freezing’ een gevoelig onderwerp bij veel vrouwen. Ze vragen zich af waar ze staan in het leven, hoe het zit met hun kinderwens nu ze de dertig hebben bereikt. Dat heeft emotioneel best een grote impact. Daarom hebben we graag dat deze vrouwen gedurende het hele traject een aantal thema’s of gevoeligheden professioneel met iemand bespreken.”

In een volgende fase gebeuren de vooronderzoeken: een bloedonderzoek en een algemeen gynaecologisch onderzoek. Ook wordt er gekeken naar hoe het met de eierstokvoorraad gesteld is. Vervolgens wordt er concreet aan de slag gegaan. “Wat je als vrouw dan eigenlijk moet ondergaan, is het eerste deel van een IVF-traject. Gedurende twee weken moet je dagelijks hormonen inspuiten. Hierdoor worden de eierstokken gestimuleerd, nadien worden de eitjes weggenomen via een punctie.”

Zijn er risico's aan verbonden?

Dat hele proces is nogal ingrijpend, benadrukt De Neubourg. “Nagenoeg elke vrouw krijgt last van ongemakken zoals een opgezette buik, pijn in de onderbuik, vermoeidheid en heel emotioneel zijn. En daarnaast zijn er nog een aantal mogelijke complicaties. Het kan zijn dat je te sterk reageert op de hormonen die worden toegediend. Dan kan je wel heel veel eitjes banken, maar je kan er ook best ziek van worden. Het hyperstimulatiesyndroom heet dat. Prettig is anders.”

Ook nadien, bij de punctie om de eicellen te verzamelen, zijn er risico’s. “Er is altijd de mogelijkheid dat er een bloeding of infectie optreedt. En hoewel die kans heel klein is, moeten we dat risico toch benoemen. Hoe minder dringend het invriezen is, hoe belangrijker het is dat je op de hoogte bent van alle aspecten die kunnen mislopen. Voor kankerpatiënten is deze methode de enige optie om ooit zwanger te geraken, maar bij ‘social freezing’ gaat het om een bewuste keuze.”

Hoeveel kost het?

De Neubourg: “Je moet rekenen op zo’n 2.500 euro voor één poging. Voor jonge vrouwen raden we aan om zo’n twintig eitjes te banken, hetzelfde aantal als bij een IVF-traject. Maar het kan zijn dat je niet meteen het aantal gewenste eitjes hebt: de meeste vrouwen hebben er bij een eerste poging maar tien of vijftien. Voor vrouwen die een lage eierstokreserve hebben ligt dat getal nog lager: doorgaans rond de zes of zeven. Als die toch willen mikken op twintig eitjes, hebben ze meerdere pogingen nodig. Dan moet je dat bedrag dus met twee, drie of meer vermenigvuldigen, en zo kom je uit op een heel groot kostenplaatje.”

Wat is de beste leeftijd om je eitjes te laten invriezen?

Vrouwen laten hun eitjes invriezen zodat die niet benadeeld worden door hun leeftijd. Maar wat is de invloed van leeftijd precies? “Tussen dertig en veertig jaar oud begint de vruchtbaarheid van een vrouw geleidelijk aan af te nemen. Vanaf 37 neemt het steeds sterker af, vanaf die leeftijd is de kans dat je babytje geboren wordt met het Downsyndroom ook veel groter. En dat heeft allemaal te maken met feit dat eicellen ouder worden. Als je wenst te banken, doe je dat dus best voor je 37 bent: met goede en gezonde eicellen.”

Maar er is best wel wat variabiliteit tussen vrouwen. “Het traject dat ik nu schets is een gemiddelde, natuurlijk. Er zijn vrouwen van 38 à 39 jaar oud die nog een flinke portie gezonde eitjes hebben. Evengoed zijn er vrouwen van 33 of 34 die er al heel wat minder goed voor staan. Daarnaast kunnen ook andere factoren meespelen. Ging je mama bijvoorbeeld al op haar 45e in de menopauze? Dan is de kans groot dat jij ook al vroeger dan gemiddeld minder vruchtbaar zal zijn. Ook vrouwen die al een eierstok hebben moeten laten wegnemen, bijvoorbeeld omdat er een goedaardige cyste op zat, beschikken niet meer over hun volledige potentieel.”

“Dat sausje of laagje moet je dus nog bovenop die gemiddelde waardes meerekenen. Als vrouwen vragen hoe ze ervoor staan, kunnen we hen dus wel een richtantwoord geven, maar we kunnen niks garanderen. Een uitspraak zoals: als je voor je 37e bent, ben je nog ruim op tijd, kan nooit voor iedereen gelden. Maar de algemene regel is dat je ze best voor je 37e invriest. Anderzijds: als je het toch van plan bent, waarom dan wachten tot 37? Misschien mik je dan beter op 35.”

Wat is het profiel van vrouwen die hun eitjes laten invriezen?

“Volgens Nederlands onderzoek ziet het grootste deel van de vrouwen die hun eitjes laat banken een gezin voor ogen met een partner die er nu nog niet is. Ze mikken erop vroeg of laat de juiste tegen te komen, en willen eigenlijk een beetje ‘tijd kopen’ op die manier. Er zijn ook vrouwen met een kinderwens bij wie er al iemand in the picture is, maar die hun partner niet onder druk willen zetten. Dan is er ook nog een groep vrouwen die met het idee speelt om een kind alleen op te voeden. Zij nemen liever het zeker voor het onzekere door eitjes te banken en zo stress van hun schouders te halen.”

Wat is de psychologische impact van social freezing?

“Er zijn veel jonge, toffe vrouwen die heel blij en opgelucht zijn achteraf. Ze kunnen voort met hun leven, en hebben rust in hun hoofd. Ook naar hun relatie toe: het geeft hen de tijd om hun kinderwens te exploreren met hun eventuele partner. Anderzijds zijn er ook veel vrouwen die de fysieke impact en het kostenplaatje toch niet zien zitten, en zich schuldig voelen. Ze vragen zich af of ze geen spijt zullen krijgen van hun keuze om het niet te doen, nu de mogelijkheid bestaat.”

Die schuldgevoelens vindt De Neubourg geheel onterecht. “‘Social freezing’ is van een geheel andere orde dan een man die een potje naar de spermabank komt brengen. Dat kost enerzijds nauwelijks geld, noch moeite en anderzijds zijn er nul risico’s aan verbonden. Ik vind het heel belangrijk dat vrouwen goed over deze beslissing nadenken, en er kritisch mee om gaan. En vooral: dat ze het zien als een káns, niet als zekerheid.”

Het is ook daarom dat De Neubourg en haar collega’s ‘social freezing’ niet promoten. “We willen vrouwen niet het valse idee geven dat met het invriezen van eitjes alles geregeld is. Het lijkt misschien alsof we met deze techniek alles onder controle hebben, dat het een garantie is, maar het valt nooit te voorspellen hoe het zal uitdraaien.”

Hoeveel vrouwen doen het?

“Elk jaar doet bij ons een tien- tot dertigtal vrouwen beroep doen op ‘social freezing’. Wij worden dus nog niet overspoeld met aanvragen. We vinden het belangrijk dat het onder de aandacht komt bij mensen dat die optie er is, maar we gaan er geen reclame voor maken zoals bij oncologiepatiënten, voor wie het de enige optie is.”

“De bedoeling is nooit om ‘social freezing’ te commercialiseren, zoals in Amerika. Daar bood Apple een aantal jaar geleden aan zijn werkneemsters aan om hun eicellen gratis te laten banken, zodat ze ongestoord carrière konden maken. Dat is iets waar wij het ethisch gezien heel moeilijk mee hebben, en wat bij mijn weten nergens in Europa wordt aangeboden. Het idee blijft toch dat je een kinderwens moet nemen zoals ie komt, zonder het allemaal te veel te plannen.”