Steeds meer vrouwen laten hun eicellen invriezen: “Wees er op tijd bij”, waarschuwen experts
Vrouwen krijgen steeds later kinderen, om uiteenlopende redenen. Maar terwijl we op zoek zijn naar de prins op het witte paard, aan onze carrière werken of de wereld ontdekken, tikt de klok wel door. Wie bang is om de babyboot te missen, kan voor ‘social freezing’ opteren. “Het invriezen van eicellen om non-medische redenen kan al even, maar er blijven veel onduidelijkheden en misverstanden over bestaan.” Fertiliteitsexperten en professoren Michel De Vos en Christophe Blockdeel (UZ Brussel) zetten de feiten op een rij.
1. Hoe verloopt social freezing?
Professor Michel De Vos, fertiliteitsexpert aan het UZ Brussel, legt uit wat de behandeling precies inhoudt. “Het aanreiken van de juiste informatie is voor ons de belangrijkste factor in het hele proces. Daarom gaat een kandidaat-patiënte eerst op intakegesprek bij een CRG-psycholoog, die haar aanvraag evalueert. Daarna volgt een consult bij een CRG-arts, die gerichte informatie geeft over vruchtbaarheid, zodat de vrouw een gerichte beslissing kan nemen.”
“Het laatste wat we willen, is dat vrouwen ervan uitgaan dat ze met social freezing een verzekering afsluiten. Die betaalt automatisch uit als je huis afbrandt of je waterschade hebt, terwijl deze procedure geen garantie biedt op een kind. Mirakelmiddelen bestaan nu eenmaal niet.”
Naast een psychologische screening vinden er vooraf ook enkele medische tests plaats, vult collega Christophe Blockeel aan. “Naast een check van de nier- en leverfunctie en een algemeen bloedonderzoek gaan we ook na of de eicelreserve hoog, middelmatig of laag is. Het AMH of Anti-Müller-Hormoon, dat gemeten kan worden via een bloedtest, geeft ons een indicatie van het aantal nog aanwezige follikels. Op zich zegt je eicelreserve niets over je vruchtbaarheid: het voorspelt vooral hoe kostenefficiënt de behandeling voor jou zal zijn.”
“Iemand met een lage eicelreserve zal vaker moeten inbanken dan iemand met een hoge reserve om aan hetzelfde aantal ingevroren eicellen te komen. Zodra een patiënte beslist om voor AGE-banking te gaan, doorloopt ze ongeveer dezelfde procedure als bij een ivf-behandeling: ze volgt een hormonenkuur die de eierstokken stimuleert om meerdere eicellen tegelijk te laten rijpen, waarna die verzameld worden tijdens een eicelpunctie. Daarna worden de rijpe eicellen meteen ingevroren door vitrificatie – een soort ‘flitsvriezen’ in vloeibare stikstof, waardoor de vorming van schadelijke ijskristallen voorkomen wordt– en opgeslagen in de eicelbank. Ingevroren eicellen mogen wettelijk gezien maximaal tien jaar bewaard worden.”
In België wordt sinds 2009 aan social freezing gedaan. Ondertussen kloppen jaarlijks zo’n tweehonderd vrouwen bij het Centrum voor Reproductieve Geneeskunde (CRG) van het UZ Brussel aan om hun eicellen te laten invriezen zonder dat ze daarvoor een medische reden hebben.
Het fertiliteitscentrum zelf spreekt liever over AGE-banking, waarbij AGE staat voor ‘anticipation of gamete exhaustion’. In die term zit het precieze doel van de interventie vervat: je laat je eicellen – ‘gameet’ is een ander woord voor geslachtscel – inbanken voordat ze uitgeput zijn. Ook wordt social freezing soms ‘eicelpunctie voor uitgesteld gebruik’ genoemd.
2. Kan elke vrouw haar eicellen laten invriezen?
Prof. De Vos: “Theoretisch gezien wel, praktisch gezien niet. Soms moet ik patiëntes wegsturen, omdat het slaagpercentage simpelweg te laag ligt. Maar ook als patiënt moet je afwegen welke kans op een kind je theoretisch gezien hebt en welke investering je daartegenover wil zetten. De mogelijke slaagkans wordt vooral beïnvloed door de leeftijd en de eicelreserve. Een prille dertiger die na een behandeling tien eicellen kan laten invriezen, heeft gemiddeld gezien zo’n veertig procent kans op een kind. Als het aantal eicellen dat ingebankt wordt verdubbelt, verdubbelt ook dat percentage.”
“Maar naarmate de leeftijd stijgt, slinken de kansen drastisch. Vooral als de kaap van 35 overschreden is: een 37-jarige heeft met tien eicellen nog maximaal 25 procent kans op een kind. Zelfs als ze twintig eicellen inbankt, stijgt dat percentage maar met 15 procent. Tegelijk daalt de eicelreserve en -kwaliteit op die leeftijd heel snel, waardoor de 37-jarige patiënte mogelijk al twee behandelingen nodig heeft om tien eicellen te verkrijgen. Begin maar te rekenen, als je weet dat een behandeling zo’n 2.700 euro kost. En nogmaals: deze procedure komt zonder garanties.”
Prof. Blockeel: “We raden vrouwen aan om hun eicellen tussen hun 30ste en 35ste in te vriezen, maar in principe kunnen ze hier tot hun veertigste terecht. Het gros van de vrouwen dat hier over de vloer komt, is namelijk de 35 al gepasseerd. Al zien we de leeftijd gelukkig wel dalen: in 2009 was de gemiddelde leeftijd 38, nu is dat 36. Door vrouwen beter te informeren over de invloed van hun leeftijd op hun vruchtbaarheid, hopen we die leeftijd te doen dalen in de toekomst.”
3. Welke invloed heeft de leeftijd van een vrouw op haar vruchtbaarheid?
De ‘AGE’ in ‘AGE-banking’ is meer dan een afkorting. Het slaat ook op de factor die de meeste invloed heeft op de vrouwelijke vruchtbaarheid, legt prof. Blockeel uit. “Haast wekelijks merk ik hoe slecht vrouwen op de hoogte zijn over hun eigen fertiliteit. We weten alles over anticonceptie, maar bitter weinig over conceptie. De impact van leeftijd op vruchtbaarheid wordt vaak zwaar onderschat.”
“Bij de geboorte beschikt een vrouw gemiddeld over een miljoen eicellen. Dat aantal daalt gestaag in de loop van de jaren. Bovendien daalt naast de kwantiteit ook de kwaliteit van de eicellen. Daardoor neemt het risico op miskramen of chromosoomafwijkingen toe. Eenmaal de kaap van de 35 gepasseerd, gaat de maandelijkse kans om zwanger te worden met rasse schreden naar beneden.”
4. Hoeveel kost het?
Prof. De Vos: “Een behandeling kost 2.700 euro. Daarin zit ook een bewaartermijn van tien jaar inbegrepen: je hoeft dus niet jaarlijks te betalen voor je ingevroren eicellen. Per keer worden gemiddeld gezien zo’n tien eicellen geoogst, al hangt dat af van de eicelreserve van de patiënte en haar leeftijd. De uiteindelijke kostprijs wordt dus beïnvloed door een aantal individuele factoren.”
5. Hoe efficiënt is social freezing?
Prof. De Vos: “Studies tonen aan dat er geen kwaliteitsverschil is tussen een verse eicel en een ingevroren. De return rate – patiëntes die hun ingevroren cellen effectief gebruiken – is nu nog laag: 10 à 15 procent van de vrouwen die voor AGE-banking kozen, zijn al teruggekomen met een kinderwens. Bij 43 vrouwen brachten we embryo’s in.”
Prof. Blockeel: “Dat lijkt weinig, maar eigenlijk is het goed nieuws: de bedoeling is om die eicellen zo lang mogelijk als back-up te houden. Hoe minder patiëntes die eicellen nodig hebben, hoe beter. We adviseren patiëntes altijd om het eerst even op de natuurlijke manier te proberen. Zelfs als er moeilijkheden zijn, zullen we eerst overgaan tot kunstmatige inseminatie, ivf of een andere behandeling. Die beslissing kan controversieel lijken, maar de ingevroren eicellen zijn te kostbaar. Zeker als een koppel meerdere kinderen wil, kan het nuttig zijn om even te wachten met ontdooien. Al speelt de leeftijd ook een rol: bij een veertiger zullen we sneller naar de ingevroren eicellen grijpen dan bij een dertiger.”
6. Waarom kiezen vrouwen voor social freezing?
Prof. De Vos: “Als je als vrouw op tram 3 stapt en een gezin wil stichten, heb je drie opties. Je kan er meteen aan beginnen, maar als je single bent, is dat wat complex. Daarom kiezen veel vrouwen ervoor om nog een aantal jaar te wachten, waardoor ze het risico lopen om een vruchtbaarheidsprobleem te ontwikkelen. Een derde optie is je eicellen invriezen. Dat is de enige manier om de eicelkwaliteit te behouden en de tijd even stil te zetten.”
Het zijn dan ook vooral alleenstaande vrouwen die aan social freezing doen. “Omdat ze beseffen dat hun biologische klok tikt, of omdat ze na een relatiebreuk een realitycheck krijgen. Deze dames daten wel, maar willen partners niet afschrikken door hun kinderwens op tafel te gooien. Social freezing geeft hen wat ademruimte. Af en toe krijgen we prille koppels over de vloer die het nog te vroeg vinden om aan kinderen te beginnen, of die de kans op een tweede of derde kind meteen veilig willen stellen. Veel van onze patiëntes zijn hoogopgeleid. Toch is het idee dat vrouwen hun kinderwens in de koelkast steken om de carrièreladder verder te kunnen beklimmen een hardnekkig misverstand. De meeste vrouwen geven aan dat ze eigenlijk al kinderen gewild hadden, maar de juiste partner nog niet tegengekomen zijn. Door hun eicellen in te vriezen, kopen ze voor zichzelf wat extra tijd.”
7. Zijn er risico’s verbonden aan de behandeling?
Prof. De Vos: “Die zijn er altijd bij een medische ingreep. Bij deze procedure zijn ze wel heel beperkt. Het grootste risico loop je op het moment dat de eierstokken aangeprikt worden: dan kan er een bloeding of infectie optreden. Al ligt de kans daarop lager dan 1 procent.”
Prof. Blockeel: “De hormonen die patiëntes zichzelf moeten toedienen, leiden soms tot tijdelijke ongemakken als mood-swings en een opgezwollen gevoel. Maar dat varieert sterk van vrouw tot vrouw: sommige patiëntes zeggen dat ze er helemaal niks van voelen. Je mag de psychologische impact van de behandeling niet vergeten. De meeste patiëntes zijn vooral opgelucht dat ze nu een plan B hebben.”
Meer informatie via eenbabyalsikerklaarvoorben.be
