Val je af dankzij een plantaardig dieet? Diëtist licht toe: “Er zijn ook vegan chips, snoepjes en koekjes”

Bijna één op de drie Belgen schrapt vlees minstens één keer per week en ook het aantal vegetariërs en veganisten in ons land is verdubbeld. Met de VeggieChallenge hoopt organisatie EVA die aantallen deze maand nog te boosten. Maar hoe gezond is plantaardig eten echt? Val je sowieso af als je vlees, vis — en eventueel zuivel — schrapt, en kom je bij als je daar ooit mee stopt? Diëtist Michaël Sels licht toe. “Groenteburgers zijn hun naam niet altijd waardig.” 

Kent u een ‘echte’ vegetariër of veganist? De kans blijft klein: volgens cijfers van EVA telt hun aantal in ons land nu 5 procent. In 2016 waren ze wel met minder dan half zoveel: 2 procent. Een duidelijke stijging, maar of een ‘echte’ vegetariër en veganist de levensstijl ook een heel leven volhoudt, is nog maar de vraag. Daar is zanger Ian Thomas het beste voorbeeld van. 

In september vorig jaar bekende de zanger in ‘Dag Allemaal’ dat hij na zeven jaar geen fanatieke veganist meer was. “Ik eet nu weer alles. Mijn menu is voor het grootste deel nog plantaardig, maar ik focus niet meer zo op het extreme.” Thomas gaf tegelijk ook toe dat hij worstelde met zijn gewicht. “Ik ben in de coronaperiode enorm veel bijgekomen, vijftien tot twintig kilo.” 

De zanger legde de oorzaak van de extra kilo’s zelf vooral bij corona en een gebroken knie. Maar dat zijn dieet minder plantaardig werd, zit er mogelijk ook voor iets tussen. Als veganist voelde Thomas zich een pak gezonder, stelde hij in elk geval. 

Word je minder dik van vegan chips en koekjes? 

Hoe zit dat juist, het verband tussen een vegan levensstijl en je gewicht? Verlies je sowieso kilo’s zodra je vlees, vis, zuivel en andere dierlijke voeding schrapt, en ben je gedoemd om bij te komen als je die weer in huis haalt?

“Dat je door een veganistisch dieet sowieso afvalt, mag je niet veronderstellen”, zegt hoofddiëtist Michaël Sels van het Universitair Ziekenhuis Antwerpen. “Het aanbod aan vegan producten is de laatste jaren sterk uitgebreid. Maar niet alle producten met een vegan-label zijn ook voedzaam. Er zijn chips met dat label, snoepjes, koekjes... Sommige waren daarvoor al vegan, maar krijgen nu dat label om beter te verkopen. Zulke producten zijn niet gezond of gezonder geworden.”

Dat gaat trouwens verder dan de snacks. Niet alle vegan vervangproducten zijn sowieso magerder. “Plantaardige melk, bijvoorbeeld, bevat evenveel energie als dierlijke melk. Sommige vleesvervangers zijn dan weer gepaneerd of bewerkt en zwaarder dan een mager stuk vlees of vis. Groenteburgers, bijvoorbeeld, zijn die naam niet altijd waardig, omdat ze amper groenten bevatten. Als je je stukje kabeljauw daarmee vervangt, kom je meestal niet gezonder uit. Kijk altijd naar de nutriscore op de verpakking. Of ga na of er meer dan tien gram eiwitten en minder dan tien gram vet in een product zit. Dat is een goede richtlijn.”

Het hangt er dus sterk van af hoe je veganistische dieet eruitziet. Heel gezond of toch niet zo: het kan allebei. Maar als je als vegan meer groenten en fruit eet, ben je wél op de goede weg, zegt Sels. “Maar vijf procent van de Belgen eet genoeg groenten, maar tien procent genoeg fruit. Dus het is voor iedereen een goed idee om in die zin meer plantaardig te eten. Als je vlees vervangt door bonen, noten en zaden, eet je een pak gewichtiger.” 

“Een vegan die zo wel aan driehonderd gram groenten en twee stukken fruit per dag raakt, en dat aanvult met voeding die de nodige mineralen, vitaminen en vezels bevat, is gezond(er) bezig. Indirect heeft zo’n plantaardig dieet vaak ook als gevolg dat je minder naar ongezonde tussendoortjes zal grijpen.” En dan kan je het cijfertje op de weegschaal weleens naar beneden zien gaan.

Let op voor het jojo-effect

Wat als je de omgekeerde beweging maakt, en stopt met je veganistische levensstijl? Moet je dan, net als Ian Thomas, op een paar kilo’s extra rekenen? Sels ziet vooral een gevaar als je een strikt veganistisch dieet volgde. “Als je jezelf erg strenge regels oplegt bij een dieet, komt er bijna gegarandeerd een punt dat je het niet meer volhoudt. Dan kan de slinger doorslaan naar de andere kant en krijg je dat typische jojo-effect. Na al die verplichtingen wil je dan meer ongezonde keuzes maken. Mogelijk speelde dat bij Ian Thomas. Als je de hummus op je boterham vervangt door kip curry, is de kans groot dat je zal bijkomen. Als je minder groenten en fruit gaat eten en meer dan 500 gram vlees per week ook.”

“Daarom hebben heel strikte diëten vaak geen gezondheidseffecten op de lange termijn”, zegt Sels. “Veel beter is om het gematigder aan te pakken en er geen alles-of-nietsverhaal van te maken. Als je je veganistische dieet wat milder invult en nu en dan vegetarisch of een stuk vlees of een dessert met koemelk eet, is de kans dat je bijkomt klein. En zo blijft een plantaardiger dieet haalbaar. De Vlaamse overheid streeft nu naar een eetpatroon waarbij we 60 procent van onze eiwitten uit plantaardige bronnen halen en 40 procent uit dierlijke. ‘The Planetary Plate’ heet dat, bedacht door de EAT-Lancet Commissie die toonaangevende wetenschappers samenbrengt. Je hoeft echt niet vollédig veganistisch te zijn, is de boodschap. Probeer gewoon meer plantaardig te eten.”