Vapeurs, verminderd libido, vermoeidheid? Dit is veilige, goedkope remedie bij overgangsklachten

Vermoeidheid, vapeurs en een lager libido zijn symptomen van deOvergang, maar bij bijna acht op de tien vrouwen kunnen die klachten makkelijk behandeld worden. Prof. Herman Depypere over de nog veel te onbekende hormoonsubstituten. “Veel vrouwen nemen nu slaapmiddelen, antidepressiva, cholesterolverlagers en botbeschermers, terwijl één lage dosis hormonen veel problemen zou kunnen oplossen.”

De menopauze is gek genoeg een behoorlijk recent fenomeen?

Prof. Herman Depypere (UZ Gent): “In 1880 was de gemiddelde levensverwachting bij een Belgische vrouw 46,6 jaar. In 2016 was dat 83,7 jaar. Het is dus inderdaad een vrij recent gegeven dat de grootste meerderheid van de vrouwen de menopauzale leeftijd bereikt. Sterker zelfs, ondertussen brengt de gemiddelde Belgische vrouw meer dan een derde van haar leven door in de menopauze. Bij onze voorouders was dat totaal niet het geval. Dat betekent ook dat het onderzoek naar de menopauze, de klachten en de oplossingen, vrij recent is.”

“Dat heeft voor wat slingerbewegingen gezorgd. Dat is onvermijdelijk. Onderzoeken leverden soms tegenstrijdige resultaten op en spraken elkaar tegen, maar ondertussen hebben we nu meer dan zestig jaar ervaring met hormonen en zitten we vrij dicht bij een algemene, internationale consensus. Wanneer je in de menopauze bent, vallen je hormonen weg. Wat bij veel vrouwen leidt tot klachten zoals warmteopwellingen, slecht slapen, hartkloppingen, prikkelbaarheid, vermoeidheid, stramheid en een verminderd libido. HST is een hormoonbehandeling waarbij de hormonen die een vrouw had vóór de overgang vervangen worden.”

"Heel wat vrouwen, 77 procent, hebben namelijk milde tot uitgesproken klachten die volledig behandeld kunnen worden. Licht gedoseerde, natuurlijke hormonen slagen erin om de levenskwaliteit zo goed als compleet te normaliseren. De menopauze is dus geen lot dat je als vrouw hoeft te ondergaan. Er bestaan oplossingen. En vermits die menopauze zich over een lange levensperiode uitstrekt, is het belangrijk dat je die zo optimaal mogelijk doorbrengt.”

Welke voordelen hangen er aan die hormonen vast?

“Doordat je hormoonproductie wegvalt, treden er vaak vasomotorische klachten op (opvliegers en transpiratieaanvallen) en vergroot het risico op aandoeningen zoals osteoporose of botontkalking en vaatziekten. Maar als je binnen de eerste tien jaar na het optreden van de menopauze hormoontherapie opstart, vermindert het risico op aandoeningen aanzienlijk. De kans op heup-, wervel- en polsfracturen zakt met gemiddeld 37 procent.”

“Hormonen hebben ook een positieve invloed op hart- en vaatziekten, de belangrijkste doodsoorzaak bij vrouwen. Uit een jarenlange studie van het WHI (Women’s Health Initiative) blijkt dat de mortaliteit met 30 procent afneemt als vrouwen binnen de eerste tien jaar na de menopauze met hormonen beginnen.”

“En dan is er ook nog de kans op dementie, die is bij vrouwen 1,6 maal hoger dan bij mannen. Dat lijkt gelinkt aan het wegvallen van de bescherming door oestrogenen in de menopauze. Hoe vroeger de menopauze optreedt, hoe groter de kans op dementie. Het risico op dementie wordt bovendien in de hand ­gewerkt door dragerschap van APO E4. Het APO-eiwit zorgt voor het transport van vetten naar de zenuwcellen. Als je de APO E4-variant hebt, is er een zes keer hogere kans op dementie. Maar uit een recente studie blijkt dat het innemen van hormonen tijdens de menopauze de ongunstige effecten van APO E4-dragerschap neutraliseert.”

En hoe zit het met de risico’s?

“Die zijn zeldzaam en wegen bij vrouwen met klachten, of bij draagsters van APO E4, niet op tegen de voordelen. Lange opvolging van vrouwen in de WHI-studie heeft aangetoond dat er achttien jaar na het begin van de studie geen toename was van de mortaliteit aan borstkanker. Een grote Deense studie, met ongeveer één miljoen vrouwen en een jarenlange follow-up, toonde aan dat de dosissen belangrijk zijn. Ook hier gaven lage dosissen geen aanleiding tot een hoger risico op borstkanker.”

“Een andere studie bewees dan weer dat de dosis aangepast moet worden aan het BMI. Sowieso opteer je altijd voor de laagst mogelijke dosis die de klachten onderdrukt. Vrouwen met een BMI van meer dan 25 moeten daarnaast ook gemotiveerd worden om te sporten en hun alcoholgebruik te minderen. Zij hebben, los van die hormoontherapie, namelijk tot 50 procent meer kans op borstkanker. Een uur sport per week verlaagt dat risico met 9 procent.”

Hoeveel Vlaamse vrouwen opteren vandaag voor HST?

“Zo’n 10 procent, wat veel te weinig is als je weet dat meer dan 70 procent van de vrouwen klachten heeft. De verklaring is simpel. Zo’n twintig jaar geleden, in 2002, kwam er een studie uit die zich negatief uitliet over hormonen. Dat leidde tot immens veel media-aandacht en een gigantische impact. Al wie hormonen nam, wilde er meteen mee stoppen.”

“De resultaten van die studie werden twee jaar later al weerlegd, en alle studies die volgden bevestigden die conclusie, maar het kwaad was al geschied. Wij, mensen, focussen graag op het negatieve, goed nieuws haalt zelden de krant. Dus toen uiteindelijk bleek dat het onderzoek veel zwakheden bevatte en hormonen wel soelaas bieden, bleef het stil en kwam er geen persaandacht. En zo bleven veel vrouwen in de waan en werden ze bang gemaakt.”

“In de vakliteratuur wordt gesproken over ‘the lost generation of women’. In Amerika werd berekend dat er een oversterfte was van 90.000 vrouwen door massaal te stoppen met hormonen. JoAnn Manson, een autoriteit en professor aan de Harvard-universiteit gaat nog een stap verder. Zij spreekt ook van een ‘lost generation of doctors’. Want ook veel artsen haakten af. Vaak omdat deze artsen tijdens hun opleiding te weinig over hormoontherapie leerden of zich later niet verder bijschoolden. Doodzonde, want een klein beetje hormonen maakt een immens verschil.”

“Bovendien is twintig jaar een eeuwigheid in elke sector. Ga maar eens na hoe anders de wereld er sinds 2002 uitziet. Van gps over smartphones tot Waze, we maakten een gigantische evolutie door. In de medische wereld is dat niet anders. Maar vandaag bekijken velen de farma-industrie en die vooruitgang met enige argwaan. Het zorgt voor een gekke contradictie. Want talloze vrouwen nemen nu ten onrechte slaapmiddelen, antidepressiva, cholesterolverlagers en botbeschermers, terwijl één lage dosis hormonen veel problemen zou kunnen oplossen.”

Kies je dan voor natuurlijke of synthetische hormonen? En welke toedieningsvorm is de meest interessante?

“Synthetische preparaten worden nog weinig voorgeschreven. Vrijwel alle hormonen bevatten het natuurlijke oestradiol. Ook het natuurlijk progesteron dat daar zeer dicht bij aanleunt, is een uitstekende optie. Er zijn gels, pillen en pleisters. De orale vormen zijn wat hoger qua dosering, ze zullen dus sneller helpen en ondertussen ook je cholesterol wat laten dalen. Maar ook huidgels of huidsprays zijn absoluut veilig. Ze hebben als voordeel dat ze direct in de bloedbaan belanden en niet eerst via de lever passeren. Alles hangt dus af van waar jij het best mee gebaat bent of wat jij het makkelijkst vindt. Elke vorm is sowieso goedkoop, effectief en zeer veilig.”

Wanneer begin je er het best mee?

“Zodra je klachten hebt. Je start het best zo snel mogelijk, dan doe je er het meeste voordeel mee, en je blijft hormonen nemen zolang je je er goed bij voelt. De menopauze ligt namelijk nooit achter je. Om de twee of drie jaar kan je een afspraak maken met je gynaecoloog om te evalueren. Eigenlijk is het eenvoudig. Als je geen klachten hebt, prima. Heb je wel last, neem dan een klein beetje hormonen. Dat zeggen alle internationale richtlijnen. En nieuwe onderzoeken blijven die these bevestigen.”

“Het is alleen maar logisch. Driekwart van je leven leef je met hormonen en is je hele lijf perfect in evenwicht. Als die productie plots wegvalt, weet je lichaam niet wat er gebeurt. Door HST herstel je die balans. 50 à 60 procent van de vrouwen in de menopauze zou hormonen moeten nemen, het garandeert hen een veel betere levenskwaliteit. En nee, dat is geen illusie, zodra je hormoonspiegel weer op zijn normale niveau is, verdwijnen je klachten volledig. Zo’n vijftien patiënten per dag delen me mee dat ze, hadden ze het geweten, veel vroeger waren gestart. Sterker, ­bestond er een mannelijke menopauze, dan zouden ­hormonen veel sneller de norm zijn. Mannen zouden niet zo lang en met zo velen in stilte afzien. Dat is ook nergens voor nodig.”

Hoe krijg je die dosering precies goed?

“De laagste dosis die alle klachten wegneemt, de dosis die volstaat om alle symptomen te onderdrukken, is de beste optie. 80 procent van alle vrouwen is daar meteen mee geholpen. En hoewel je hormoonspiegel dagelijks fluctueert, maakt dat geen verschil. Dit is een traag systeem. Als je receptoren eenmaal bezet zijn, is je hormoonspiegel weer in evenwicht. Een app die je hormoonspiegel meet, heeft dus geen zin. Plan om de twee jaar een bezoek bij je arts, die checkt je gewicht, je huid, je borsten en je algemene gezondheid. Ik heb patiënten die al vijftien jaar op afspraak komen en die veranderen amper. Ze verliezen geen haar, hun huid blijft elastisch en ik signaleer weinig pigmentstoornissen. Jaar na jaar blijven ze gelukkig en gezond.”

Conclusie, hormonen zijn the way to go om die menopauze te counteren?

“Zo is het precies. De menopauze is, helaas, de prijs die vrouwen betalen om lang te leven. Het is een levensfase die gepaard gaat met verandering en dat is uiteraard wennen, maar het hoeft echt geen last te zijn. Laat niemand je wijsmaken dat dit je lot is dat je moet dragen. Gebruik je gezond verstand. Kies voor een lage hormoondosis die al je klachten oplost in plaats van verschillende pillen te nemen. Heb vertrouwen in de wetenschap. In de Belgische Vereniging voor Menopauze delen professoren van alle Belgische universiteiten hun kennis en de nieuwste internationale onderzoeksresultaten. De menopauze is geen eindpunt, maar een nieuwe start.”