“Veel vrouwen zijn bang van de eendenbek.” Gynaecoloog beantwoordt 10 vragen over het uitstrijkje

Elke vrouw ziet er tegenop om een uitstrijkje te laten nemen en toch is het o zo belangrijk. Om (onterechte) stress en angst weg te nemen, beantwoordt dr. Laura Werquin de tien meestgestelde vragen. Ze verheldert hoe vaak je écht op consultatie moet en wat je het best doet als je je maandstonden hebt. “Down under moet je geen speciale voorbereidingen treffen. Wij zijn van alles gewoon, wij zien veel.”

1. Wanneer moet je naar de gynaecoloog?

Gynaecoloog Laura Werquin: “In principe moet je naar de gynaecoloog zodra je 25 jaar bent. Tenzij je voordien al specifieke gynaecologische vragen hebt, over anticonceptiemiddelen bijvoorbeeld. Ook als je een familiale voorgeschiedenis hebt of klachten of abnormale bloedingen ervaarde, mag je altijd eerder langs te komen.”

“Wanneer je 25 jaar wordt, krijg je normaal gezien een brief in de bus met een uitnodiging voor het baarmoederhalskankeronderzoek. De gynaecoloog zal dan je eerste uitstrijkje nemen. Zijn er afwijkende cellen gevonden, of het humaan papillomavirus (HPV)? Dan vraagt de gynaecoloog om terug te komen na zes maanden of een jaar voor een bijkomend onderzoek, met eventueel een biopsie of een controle-uitstrijkje.”

“Ziet alles er prima en gezond uit? Dan moet je om de drie jaar op controle komen. Vroeger was dat anders. Lang geleden moest je elk jaar een uitstrijkje laten nemen, daarna om de twee jaar. Nu is het dus nog een jaartje verlengd omdat onderzoek heeft aangetoond dat baarmoederhalskanker zich meestal traag ontwikkelt. Kortom, zien we na het uitstrijkje geen afwijkende cellen is is er geen HPV aanwezig, dan vertrouwen we erop dat drie jaar ruim op tijd is voor een volgende controle.”

2. Hoe verloopt een routinecontrole?

“Als je voor het eerst naar de gynaecoloog gaat, stellen we je een aantal vragen en doen we een klinisch onderzoek. Dat onderzoek duurt ongeveer vijf minuten en bestaat uit drie delen. Een: we doen een vaginaal onderzoek. Dat wil zeggen dat we zachtjes met de handen voelen aan de baarmoederhals en op de buik duwen om je baarmoeder en eierstokken te voelen.”

“Twee: we maken een uitstrijkje met een eendenbek ter hoogte van de baarmoederhals. En drie: we maken een echografie. Er wordt een sonde vaginaal ingebracht zodat we de eierstokken en de baarmoeder kunnen bekijken. Op die manier controleren we of je cysten op je eierstokken hebt of bijvoorbeeld een vleesboompje (goedaardige woekeringen in de baarmoeder, nvdr.).”

“Afsluiten doen we vaak nog met een borstonderzoek, aka een check-up voor knobbeltjes in je borsten. In totaal duurt zo’n consultatie ongeveer een kwartier. Natuurlijk krijg je ook de tijd om vragen te stellen aan de dokter.”

3. Moet je je voorbereiden?

“Een speciale voorbereiding is niet nodig, hoor. Kom gewoon in kleding waarin je je comfortabel voelt. In de praktijk weet ik dat sommige vrouwen vermijden om een jumpsuit aan te doen, want als we dan vragen om zich onderaan uit te kleden, zijn ze plots helemaal naakt. Dat is voor ons geen probleem, maar veel vrouwen voelen zich dan niet op hun gemak. Ze dragen liever een oversized T-shirt of trui, of een kleedje met knoopjes. Dan kunnen ze simpelweg hun onderbroek uitdoen en nadien de knoopjes van de jurk openzetten tijdens het borstonderzoek.”

“Down under moet je écht geen speciale voorbereidingen treffen. Wij zijn van alles gewoon, wij zien veel. Kom gewoon als jezelf. Je hoeft je niet te waxen of te scheren, maar het mag als je dat zelf verkiest.”

4. Wat als je je maandstonden hebt?

“Sommige vrouwen twijfelen om hun afspraak bij de gynaecoloog te cancelen als ze hun maandstonden hebben. Maar geen zorgen: dan mag je zeker op controle komen. In de meeste gevallen is dat echt geen probleem. Alleen als je héél hevig menstrueert en veel bloed verliest, kan het achteraf moeilijker zijn om de resultaten van je uitstrijkje te interpreteren. Bel als je twijfelt even op voorhand met je gynaecoloog om hierover zeker te zijn.”

“Dan zijn er nog vrouwen die thuis blijven als ze last hebben van een schimmelinfectie, een blaasontsteking of een ander kwaaltje. Maar eigenlijk is dat net een heel goed moment om langs te komen, want dan kan de gynaecoloog checken wat er aan de hand is. Bij een blaasontsteking, bijvoorbeeld, kunnen we nagaan wat de oorzaak is door een urinestaal af te nemen. En bij een schimmelinfectie kunnen we een behandeling opstarten.”

5. Wat is een uitstrijkje?

“Bij een uitstrijkje gaan we cellen van de baarmoederhals verzamelen en in een potje steken. Het uitstrijkje wordt opgestuurd naar het labo en een patholoog onderzoekt de cellen onder de microscoop. Hij of zij kijkt of er afwijkende cellen zijn. Bovendien kan de patholoog HPV opsporen op deze cellen.”

“Soa’s, of seksueel overdraagbare aandoeningen zoals chlamydia of gonorroe, kunnen we dan weer niet opsporen. Daarvoor moeten we een ander wissertje gebruiken.”

6. Hoe wordt een uitstrijkje afgenomen?

“Eerst gebruiken we een spreider - ook wel een eendenbek genoemd. Je hebt er tegenwoordig verschillende maten en soorten in. De meeste gynaecologen gebruiken een plastic spreider die heel dun is. Ze doen er ook glijmiddel op, zodat het niet te droog is en niet pijnlijk wordt voor de patiënt.”

“De spreider brengen we in tot de baarmoederhals en dan doen we hem open. En ja, dat moment kan even gevoelig zijn. Vervolgens draaien we met een borsteltje een paar keer rond in de baarmoederhals, en dan is het al klaar.”

7. Doet een uitstrijkje pijn?

“Eerlijk: het is niet het leukste onderzoek. Bij sommige vrouwen doet het een beetje pijn. Zij kunnen een soort menstruatiekramp voelen wanneer we ronddraaien met het borsteltje, maar dat duurt nog geen tien seconden. Het is vooral belangrijk dat je je bekkenbodemspieren probeert te ontspannen, want dan gaat alles veel vlotter en is het minder pijnlijk.”

8. Hoe duur is een uitstrijkje?

“Een uitstrijkje wordt momenteel volledig terugbetaald door de mutualiteit, één keer om de drie jaar. Het is dus gratis. Het komende jaar zal hier wel verandering in komen. De ziekenkas zal een uitstrijkje nog terugbetalen om de drie jaar, maar alleen bij vrouwen tussen 25 en 29 jaar. Bij vrouwen tussen 30 en 64 jaar zal men de ‘nieuwe, gespecialiseerde’ HPV-test om de vijf jaar terugbetalen.”

“Hoe dan ook moet je nog de consultatie zelf betalen. De prijs hangt af van je huisarts of gynaecoloog. Bij een geconventioneerde gynaecoloog zal je ongeveer 12 euro remgeld moeten betalen. Veel gynaecologen zijn echter niet geconventioneerd en vragen nog een supplement extra. Meestal gaat dit over 20 à 25 euro, maar dat bepaalt de arts in kwestie.”

9. Waarom bestaan er zoveel horrorverhalen over de eendenbek?

“Veel vrouwen zijn inderdaad bang voor de eendenbek. Dat komt omdat hij vroeger van metaal gemaakt werd. De eendenbek was redelijk groot, breed, voelde koud en hard aan. Niet aangenaam, dus. Maar tegenwoordig gebruiken we verschillende maten. We hebben medium, smalle en zelfs extra smalle eendenbekken voor jonge meisjes en vrouwen die nog niet zwanger zijn geweest.”

“Ze zijn ook uit plastic gemaakt, waardoor ze zachter aanvoelen en niet koud zijn. Én we gebruiken glijmiddel, waardoor het nog minder pijnlijk is. Bij het inbrengen voel je nog steeds een soort druk in de vagina, en als we de spreider opendoen voel je een soort spanning. Dat ervaren veel vrouwen als een onaangenaam gevoel. Maar al bij al duurt het maximaal 30 seconden.”

10. Wat als je gestrest of angstig bent voor je consultatie?

“Het is vooral belangrijk dat je een goede klik hebt met je gynaecoloog. Geef het zeker aan bij het begin van de consultatie dat je zenuwachtig bent. Dan zullen we er als dokter extra veel aandacht aan besteden en je alle stappen van het onderzoek uitleggen. Als je bang bent, mag je trouwens een zus, vriendin, je mama of je partner meenemen. Ze hoeven tijdens de consultatie niet mee naar binnen te komen als je dat niet ziet zitten, maar kunnen achterblijven in de wachtzaal tot je klaar bent.”