Verlicht een warm bad de pijn? En welke slaaphouding is gezond? Prof beantwoordt 19 vragen over rugklachten

Tijdens een optreden in Las Vegas vertelde zangeres Adele dat ze last heeft van chronische rugpijn. En zij niet alleen: meer dan acht op de tien mensen krijgen te kampen met rugklachten. Is stress of alcohol de boosdoener? Bestaan er simpele oefeningen die helpen? En wat met hernia’s? Prof. Lieven Danneels beantwoordt 19 vragen. “Steeds meer onderzoek toont dat voeding een invloed heeft.”

Tineke: "Zijn er manieren om je rug te versterken tijdens de zwangerschap?"

Prof. dr. Lieven Danneels (UGent) en voorzitter bij de Belgian Back Society:“Er bestaan vele spierversterkende oefeningen, maar welke voor jou geschikt zijn, is erg persoonsgebonden. Ook tijdens de zwangerschap zijn er mogelijkheden. Al moeten té belastende oefeningen toch worden vermeden, afhankelijk van de toestand en fase van je zwangerschap.”

“Meer nog, het is aan te raden te starten met deze oefeningen ruim vóór je zwanger bent. Specifiek tijdens de zwangerschap zijn de rugspieren dikwijls overbelast en voelen ze pijnlijk aan. Daarom kunnen rek- en stretchoefeningen helpen. De oefening waarbij je op je rug ligt, je knieën plooit en met je voeten op de ondergrond je geplooide benen op een ontspannen manier naar links en rechts beweegt, kan je al op weg helpen om je rug te ontspannen. Bij elke oefening is het evenwel belangrijk om goed te ademen en niets te forceren.”

Heide: "Klopt het dat je bij meer stress ook meer rugpijn kan hebben?"

“Stress kan leiden tot spierspanningen, waardoor de druk op de tussenwervelschijven verhoogt. Dat brengt hun voeding in het gedrang en kan dus tot rugproblemen leiden. Zodra dat gebeurt, is een vicieuze cirkel een reëel risico: wie zich gestrest voelt, is namelijk meer geneigd om zich te focussen op pijn en ongemakken, waardoor hij minder goed slaapt. Bijgevolg recupereer je ook trager en maak je een nóg hogere kans op bijkomende (rug)klachten.”

“Bovendien heeft (chronische) stress een negatieve invloed op de stofwisseling, waardoor zich op lange termijn makkelijker ontstekingsreacties kunnen voordoen – die er dan weer voor zorgen dat het pijnsysteem prikkelbaarder wordt en rugpijn intenser ervaren kan worden.

Greet: "Welk schoeisel draag je het best als je een staand beroep hebt?"

“Ideaal is een schoen met een goede steun in de voetzool waardoor de voetboog, maar ook de benen en het bekken goed ondersteund worden. De wervelkolom, die op het bekken steunt, komt zo automatisch in een mooie natuurlijke en rechte houding. Het is tevens aan te raden regelmatig van houding te wisselen en de beenspieren op te spannen, zodat de bloedcirculatie bevorderd wordt en de belasting van de rug wisselt.”

Petra: "Waarom bestaat er niks dat helpt om de pijn te verlichten bij ischias?"

“Er is wel degelijk een breed scala aan behandelopties : manuele behandelingstechnieken en -oefeningen, geneesmiddelen op maat en ook invasieve technieken zoals een epidurale ruggenprik.”

Stefanie: "Minstens één keer per jaar heeft mijn vriend last van een acute lumbago. Hoe vaker dit ­gebeurt, hoe pijnlijker en hoe langer het herstel lijkt te duren. Hoe kan hij dit vermijden? Is kine een optie?"

“Kine op maat is hier zeker een goede optie. Onze onderzoeksgroep is gespecialiseerd in het kinesitherapeutisch behandelen van patiënten met terugkerende klachten. Eigen onderzoek heeft aangetoond dat mensen met terugkerende klachten veranderingen hebben in de rugspieren, maar ook in de hersenen. Zelfs wanneer ze pijnvrij worden. Daardoor zijn die patiënten meer kwetsbaar om opnieuw een opstoot te hebben. Momenteel wordt binnen onze groep verder onderzocht welke behandeling in dat geval het meest aangewezen is.”

Diane: "Is schoolslagzwemmen goed voor de rug? Ik heb een uitstulpende discus."

“Hier is geen sluitend antwoord op. Elke hernia en bijbehorende klachten zijn verschillend, net als de wijze waarop iemand schoolslag zwemt. Zo kan deze techniek voor sommige patiënten te belastend zijn, terwijl het voor anderen juist een activiteit is die de klachten verlicht. Mijn advies is om je te laten begeleiden en coachen door een kinesitherapeut die goed kan inschatten welke activiteiten voor jouw specifieke rugklachten aangewezen zijn.”

Dennis: "Klopt het dat alcohol en yoghurt slecht zijn voor rugartrose?"

“Artrose is een chronische aandoening van het gewrichtskraakbeen tussen botten en wervels. Er wordt algemeen aanvaard dat alcohol af te raden is als je last hebt van artrose. Je kan het best veel drinken, maar liefst water en geen alcohol. En yoghurt: er is geen wetenschappelijk bewijs dat dit zuivelproduct slecht zou zijn voor artrose. Hier en daar lees je zelfs dat de probiotica in yoghurt de pijn en de ontstekingen bij artrose kunnen verminderen.”

Dajana: "Wat zijn goede en minder goede slaaphoudingen voor je rug?"

“Op je buik slapen wordt afgeraden. In die houding raken de hals en mogelijk ook andere onderdelen van de rug volledig verdraaid, wat een extra belasting betekent voor de nek en de lendenwervels – en dus op termijn tot rugklachten kan leiden.”

“Op de rug slapen is wél een goede houding: het contactoppervlak tussen rug en matras is groter, waardoor de druk meer over het hele lichaam gespreid wordt. Deze slaaphouding is ook de meest stabiele, waardoor er minder risico bestaat om ’s nachts in ‘vreemde’ – en dus belastende – posities terecht te komen.”

“Op de zij slapen wordt algemeen beschouwd als de beste slaaphouding, omdat ze de natuurlijke krommingen het meest respecteert. De meest populaire slaaphouding zou de zogenaamde ‘herstelpositie’ zijn: een vorm van zijlig waarbij de benen lichtjes gebogen zijn en de armen zich langs het lichaam bevinden. Dat is op zich een goede houding, al moeten matras en hoofdkussen het lichaam wel correct ondersteunen, zodat de wervelkolom tijdens het slapen (in achteraanzicht bekeken) een rechte lijn kan vormen.”

Gitte: "Wat is de beste pijnstiller bij rugpijn?"

“Hiervoor moet je te rade gaan bij jouw behandelende (huis)arts die perfect op de hoogte is van jouw individuele medisch dossier en jou bijgevolg advies op maat kan geven.”

Claudia: "Waarom wordt er niet ingezet op (anti-inflammatoire) voeding als preventie?"

“Hier is inderdaad nog heel wat braakliggend terrein. Wel zijn er meer en meer onderzoeken die aantonen dat voeding een invloed kan hebben op ontstekingen en aldus op bepaalde (rug)klachten. Welke voedingsmiddelen dat precies zijn, daar is nog meer wetenschappelijke research voor nodig.”

Katrien: "Welke oefeningen kan je doen om je rug los te maken als je het gevoel hebt dat je onderrug vastzit bij het opstaan, en die ­ervoor zorgen dat je snel van de ochtendstijfheid af bent?"

“Oefeningen hebben de bedoeling om de weefsels gezond te houden (preventie) en het herstel te bevorderen bij klachten (therapie). Ze kunnen gegroepeerd worden volgens wat je wil bereiken. Zo zijn er ook losmakende oefeningen en oefeningen die de spieren rekken.”

“In mijn boek staan er heel wat voorbeelden van dergelijke oefeningen. Een bekende is de zogenaamde ‘kattenrug’, waarbij je in kruippositie (armen onder de schouders, knieën onder de heupen, hoofd in lijn met de wervelkolom) ontspannen inademt, een bolle rug maakt en je hoofd tussen je schouders stopt, weer uitademt en een holle rug maakt, terwijl je naar het plafond kijkt. Opnieuw: forceer hierbij niets!”

Chris: "Welke beweging raadt u aan in het geval van een hernia?"

“Hier kan ik geen sluitend antwoord op geven. Elke patiënt, elke hernia is verschillend. Maar cruciaal is zeker om te bewegen met een hernia. In eerste instantie zonder de rug te veel te belasten (bv. wandelen, zwemmen). Heb je veel pijn als je beweegt, dan kan je in overleg met de behandelende arts pijnstillers gebruiken.”

“Daarnaast is het aan te raden om regelmatig af te wisselen van houding. Geleidelijk aan is het de bedoeling om alle bewegingen weer op te nemen. Alleen zo wordt de rug weer sterker en kan hij de belasting aan van onze dagelijkse activiteiten. Progressieve oefentherapie kan hierbij zeker helpen.”

Denise: "Ik heb al heel lang last van lumbale stenose en heb dagelijks veel pijn. Kineoefeningen helpen voor korte duur maar niet op langere termijn. Mijn huisarts zegt dat er niets aan gedaan kan worden. Is er geen ander alternatief?"

“Lumbale kanaalstenose is een vernauwing van het lendenwervelkanaal dat een vermoeid gevoel in de benen veroorzaakt. Dat doet zich vooral voor bij het lopen en rechtstaan. Even gaan zitten, vooroverbuigen of met opgetrokken benen op de zij gaan liggen, helpt meestal om die vermoeidheid (deels) te onderdrukken.”

“Wanneer de stenose erger wordt, kan ze de bewegingsvrijheid ernstig beperken, omdat (ver) stappen dan een stuk moeilijker wordt. Elke stenose heeft een verschillende oorzaak en voorgeschiedenis, en daarom ook diverse behandelingsmogelijkheden. Indien de conservatieve aanpak niet meer helpt, kan chirurgie aangewezen zijn.”

Agnes: "Waarom vind je zo weinig fysiotherapeuten die gespecialiseerd zijn in rugproblematiek? De meeste lijken te focussen op sportletsels."

“De arts fysische geneeskunde en revalidatie (= fysiotherapeut) onderzoekt en behandelt een uitgebreide waaier van ziektebeelden die te maken hebben met het beendergestel, de spieren, pezen, gewrichten, rug, nek en zenuwbanen. Naast sportletsels hebben velen van hen ook een specifieke expertise in rugklachten.”

Ilse: "Ik fiets graag, maar heb steeds vaker last van rugpijn na zo’n fietsrit. Kan een aangepast zadel helpen?"

“Een goede, en eventueel aangepaste houding op de fiets kan zeker helpen. Zo ­kunnen de hoogte van het zadel (in verhouding tot de hoogte van het stuur) en zelfs de hellingsgraad van het zadel een invloed hebben.”

Kelly: "Hoe werkt epiduroscopie en wanneer is het aangewezen?"

“Bij een epiduroscopie bekijkt de specialist de structuren in de rug zoals de zenuwwortels en de holte rond het ruggenmerg (epidurale ruimte). Het is een mogelijke manier om de oorzaak van je pijn te achterhalen en te behandelen (voor kleine invasieve ingrepen). Na een ontsteking of operatie kan littekenweefsel ontstaan. Dat kan leiden tot irritatie van de zenuwwortels en pijn. Op een MRI- of CT-scan is littekenweefsel niet altijd goed te zien, met een epiduroscopie wel.”

Pascal: "Kan je van elke hernia genezen zonder een operatie?"

“80 procent van alle hernia’s geneest spontaan binnen de zes à acht weken. Als na een tweetal maanden geen duidelijke beterschap merkbaar is, kan een operatie overwogen worden – al lopen de meningen daarover vaak fel uiteen. De ene arts of zorgverlener zal het licht dadelijk op groen zetten, de andere wil een ingreep (zo lang mogelijk) uitstellen. Slechts uitzonderlijk zijn de klachten van die aard dat een onmiddellijke ingreep de enige optie is.”

Kathy: "Is de klassieke rugschool tegen hernia nog relevant?"

“De rugschool en ergonomie hebben zeker nog hun waarde. Maar in het verleden werd al te vaak een te omzichtige, behoedzame aanpak gehanteerd. Wie ergonomisch advies zocht, kreeg vooral de raad om zijn rug zo veel mogelijk te sparen, en bij elke beweging zo voorzichtig mogelijk te werk te gaan. Die filosofie is volledig verkeerd.”

“Onze rug is gebouwd om soepel en vlot te bewegen, en om belast te worden. Als we dat niet (meer) doen, daalt de belastbaarheid snel. Extreme belasting is uiteraard te vermijden, maar de rug moet wel systematisch en progressief belast worden opdat de patiënt de activiteiten van elke dag weer aankan. Ook die bewegingen moeten tijdens het herstel de nodige aandacht krijgen.”

Isabel: "In hoeverre kunnen externe factoren zoals zeelucht, warme temperaturen of een warm bad rugpijn verlichten?"

“Meer dan 90 procent van de mensen met rugpijn ondervindt een pijnstillende werking van warmte. Logisch, want warmte verbetert de bloedcirculatie en maakt pijnlijke, verkrampte rugspieren en gewrichten opnieuw soepel. Voor zeelucht zal wel geen evidentie bestaan, maar een rustgevende omgeving heeft ongetwijfeld alleen maar voordelen, ook op onze pijnbeleving.”

Gezocht: proefpersonen

De SPINE-unit van de UGent onderzoekt de oorzaak van en de beste behandeling bij terugkerende rugpijn. Daarvoor zoekt ze proefpersonen. Wie aan de juiste criteria voldoet, kan 18 gratis sessies kinesitherapie krijgen. Doelgroep: personen tussen 18 en 65 die regelmatig lage rugpijn hebben. Vragen of deelnemen? Mail naar: lagerugpijn@ugent.be met als onderwerp ‘rugpijn – Goed Gevoel’.