Waarom je dat uitstrijkje beter niet uitstelt, en nog 3 andere belangrijke weetjes over HPV
HPV of humaan papillomavirus: de voornaamste oorzaak van baarmoederhalskanker, maar tevens een nobele onbekende voor veertig procent van de Vlaamse meisjes. En dat terwijl het credo 'voorkomen is beter dan genezen' ook hier meer dan van toepassing is. Daarom zetten wij de belangrijkste feiten over HPV voor jou op een rijtje.
Momenteel kunnen alle meisjes tussen de tien en dertien jaar oud zich gratis laten vaccineren tegen HPV. Verplicht is dat niet, maar de meesten doen het wel: negentig procent is gevaccineerd. Tegelijk blijkt het waarom achter de prik allerminst duidelijk, zo wijst een enquête van het farmaceutische labo MSD België uit. Bij slechts de helft van de volwassen vrouwen gaat een belletje rinkelen als de term ‘HPV’ valt, terwijl veertig procent van de tienermeisjes het in Keulen hoort donderen. Nochtans raakt zo’n tachtig procent van de seksueel actieve vrouwen én mannen een of meerdere keren besmet met HPV in de loop van hun leven. Ook worden er jaarlijks 693 baarmoederhalskankers gediagnosticeerd, een type kanker waarvan HPV de voor- naamste oorzaak is. Dat er nog veel onwetendheid is, bevestigt gynaecologe Mireille Merckx, staflid in de Vrouwen- kliniek van het UZ Gent en een autoriteit op het gebied van het onderzoek naar HPV. Hoog tijd om alle fabels en mythes uit de wereld te helpen.
- Het is géén SOA
Mireille Merckx: 'Aanvankelijk werd verondersteld dat HPV alleen door seksueel contact overgedragen werd en dat wie nog geen seks gehad had dus niet besmet kon zijn. Die aanname is achterhaald. HPV wordt niet overgedragen via bloed of sperma, wel door intiem huid-op-huid- contact of via de mond. Ouders kunnen het dus met een kus aan hun kinderen doorgeven. En soms wordt het virus via het vaginale kanaal overgedragen tijdens de geboorte. Besmetting voorkomen door je gedrag aan te passen, is dus bijna onmogelijk. Wat je wel kan doen, is de preventiemiddelen die er zijn met beide handen grijpen.’
- Vaccinatie is cruciaal
Een belangrijk wapen in de strijd tegen HPV is de preventieve vaccinatie. 'Het gebruik van een condoom en het hebben van een monogame relatie verkleint het risico op HPV aanzienlijk, maar sluit het niet uit. ‘Géén seks hebben is geen optie, lichamelijk contact met je dierbaren vermijden al evenmin. Dat maakt dat vaccinatie de nummer één is op het gebied van primaire preventie. Hoewel een besmetting niet meteen het ergste hoeft te betekenen, blijft voorkomen beter dan genezen. Vóór 2006, toen het bewuste vaccin op de markt kwam, stierf er wereldwijd één vrouw om de twee minuten aan baarmoederhalskanker. Ondertussen halen we in Vlaanderen een coverage van 91,2 procent.'
Her en der lees je wel eens dat de HPV-prik tot onvruchtbaarheid of multiple sclerose kan leiden. De dokter is echter stelling: 'Er bestaan voldoende studies die die onwaarheden van tafel vegen.’ Ook goed om te weten: wie zich niet laat screenen en niet gevaccineerd is, loopt een risico van één op de 28. Bij vaccinatie daalt het risico tot één op de zeventig. In Groot-Brittannië, Nieuw-Zeeland en Australië, waar ze al even op ruime schaal vaccineren, zijn er duidelijk minder abnormale uitstrijkjes.'
- ...net als regelmatige screening
Maar zelfs als je gevaccineerd bent, blijft screening cruciaal. Dat maakt het uitstrijkje tot preventiemiddel nummer twee. Vrouwen tussen de 25 en 65 jaar wordt aangeraden om minstens om de drie jaar op controle te gaan. Al blijkt er op dat vlak eveneens nog werk aan de winkel, want vandaag wordt maar 59 procent van de vrouwen bereikt, aldus de cijfers van MSD België. Nochtans verhoogt zo’n paptest de overlevingskansen spectaculair, legt de dokter uit. ‘Als bepaalde HPV-stam- men gedurende langere tijd in het lichaam aanwezig blijven, kan dat leiden tot veranderingen aan de baarmoederhals. Onder invloed van het virus worden een aantal normale cellen omgevormd tot zogenaamde ‘voorlopers’ van baarmoederhalskanker. Maar ook hier is enige nuchterheid aan de orde: het kan jaren duren voor die voorlopercellen ontaarden in baarmoederhalskanker. Daarnaast zal slechts een derde van dergelijke voorloperletsels effec- tief tot kanker leiden. Als ze tijdig opgespoord worden tenminste.’ Ontdekt in een vroeg stadium leidt baarmoederhalskanker tot een overlevingskans van negentig procent na vijf jaar; die daalt tot vijftig procent bij ontdekking in een gevorderd stadium en tot amper twintig procent in een laat stadium. Een regelmatige check-up bij de dokter of gynaecoloog is dus een must.
- Ook mannen kunnen het krijgen
Vandaag treft baarmoederhalskanker één op de tienduizend vrouwen. Maar ook mannen blijven niet buiten schot. ‘In een samenleving waarin orale seks algemeen geaccepteerd is, neemt het aantal HPV-gerelateerde mond- en keelkankers drastisch toe, bij vrouwen én bij mannen. Onlangs werd vastgesteld dat dertig procent van alle HPV-kankers eveneens bij mannen voorkomt. Mannen die seks hebben met mannen lopen – door het gebrek aan vaccinatie of screening bij mannen – het grootste risico’, aldus Mireille Merckx. 'Vandaar dat er stemmen opgaan om ook tienerjongens te vaccineren.'
- Die sigaret laat je liever achterwege
‘Er werd aangetoond dat er een onomstotelijk verband bestaat tussen roken, de blijvende aanwezigheid van bepaalde HPV-stammen en een hogere kans op baarmoederhalskanker op oudere leeftijd’, aldus de gynaecologe.
