Wat is de beste manier om buikvet te verliezen? En is bio gezonder? Wetenschapper Eric De Maerteleire ontrafelt feiten en fabels over voeding

Drink veel water, eet superfoods en mijd bananen, want dat zijn dikmakers. Gezondheidstips vliegen ons om de oren. Maar welke adviezen mogen we geloven, en welke zijn lariekoek? Doctor en bio-ingenieur Eric De Maerteleire schreef er een boek over, gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek, en legt uit welke voedingsmythes je niét moet slikken.

Bananen zijn dikmakers: fabel

“Veel mensen laten de banaan links liggen omdat hij een suikerbom zou zijn, een dikmaker. Onterecht”, stelt Eric De Maerteleire. “Een gemiddelde banaan bevat ongeveer 130 kcal. Maar is dat allemaal suiker? Dat hangt ervan af hoe rijp de banaan is. Wanneer een banaan net geel geworden is en dus rijp voor consumptie is, bestaan de koolhydraten bijna uitsluitend uit zetmeel. Maar pas op, het zetmeel in bananen is vrij speciaal. Wanneer de banaan jong, stevig en juist geel geworden is, kan het moeilijk worden afgebroken in het maag-darmstelsel en komt het bijna onveranderd in de dikke darm terecht. We spreken daarom van weerstandig zetmeel. In die vorm brengt de banaan geen extra calorieën aan, maar wordt het zetmeel ingedeeld bij de vezels. En zoals je weet zijn vezels interessant voor het bestrijden van constipatie. Dit weerstandig zetmeel wordt in de dikke darm verder afgebroken door de bacteriën die daar aanwezig zijn, tot korteketenvetzuren, die het ontstaan van kanker tegengaan, vooral darmkanker.”

“Naarmate een banaan rijper wordt, neemt de hoeveelheid vrije suikers toe en de hoeveelheid weerstandig zetmeel af. Het suikergehalte kan daarbij stijgen van 1 tot meer dan 20 procent. Het overgrote gedeelte van de suikers is sucrose, gevolgd door glucose en fructose . Een rijpe banaan is dus veel calorierijker en levert direct meer energie dan een groene of halfrijpe banaan. Alleen sporters of mensen die zware inspanningen leveren, zijn dus beter af met rijpe dan met halfrijpe bananen.” 

Kokosvet kan helpen om te vermageren: fabel

“Kokosvet wordt de laatste jaren gepropageerd als wondermiddel. Als je ‘kokosvet’ googelt, zie je een hele reeks verhalen over de vermeende gezondheidsvoordelen van dit stevige witte vet, dat tegenwoordig in veel supermarkten te vinden is. Eén claim gaat over vermageren, maar vanuit wetenschappelijke hoek is er maar weinig steun. Meer zelfs: er is onvoldoende wetenschappelijk bewijs is om de beweringen te ondersteunen dat kokosvet de verzadiging zou verhogen en zou bijdragen aan extra gewichtsverlies.”

Bioproducten zijn gezonder dan conventioneel gekweekte producten: fabel

“Bio zit in de lift”, erkent Eric De Maerteleire. “In 2018 gaven we in België met zijn allen 760 miljoen euro uit aan bioproducten. Maar is het ook gezonder dan conventioneel gekweekte producten? Wanneer het gaat over het effect van pesticiden op onze gezondheid, is het antwoord verrassend. Nee! De pesticiden die momenteel worden gebruikt, zijn veel minder toxisch dan twintig jaar geleden en zijn ook goed en snel biologisch afbreekbaar in het milieu. Hoewel een aantal wetenschappelijke onderzoeken wijzen op verschillen tussen biologische en gangbare teeltwijze, zijn er geen eenduidige nadelen bij de consumptie van een van beide groepen producten.”

“Er wordt dikwijls beweerd dat biologische producten een hogere voedingswaarde hebben dan conventioneel gekweekte producten. Dit blijkt niet waar te zijn. Een grootschalig onderzoek aan de universiteit van Gent uit 2007 toonde aan dat biogroenten niet altijd gezonder zijn. Integendeel zelfs, sommige bioproducten bevatten opvallend minder vitamines dan de gewone. Dat biologische producten niet voedzamer zijn dan gewone producten, wordt bevestigd door een groot onderzoek, uitgevoerd in 2009 aan de London School of Hygiene and Tropical Medicine en gepubliceerd in het bekende tijdschrift American Journal of Clinical Nutrition. Onderzoekers concludeerden dat er geen bewijs is dat voedingsstoffen in biologische producten anders dan of superieur zouden zijn aan die in gangbare producten. Het betrof zowel groenten en fruit, als biologische eieren, vlees en melkproducten.”

“Kortom, bioproducten verdienen beslist een plaats in het voedingsaanbod. Ze zijn goed, maar de conventionele producten zijn dat ook. Als je op dierenwelzijn, biodiversiteit en natuur wilt letten, zijn biologische producten natuurlijk een goede keuze.”

Spelt is een superfood: fabel

“Spelt is niet meer uit het nieuws weg te branden en is een echte hype. Gezondheidsgoeroes dwepen ermee en dichten er allerlei gezondheidseigenschappen aan toe. Aan de andere kant wordt de gewone tarwe in een kwaad daglicht gesteld; het graangewas zou aan de basis liggen van allerlei kwalen. Zoals zo dikwijls het geval is, is ook deze hype compleet uit de lucht gegrepen.”

“Spelt is een interessante graanvariëteit, maar is niet gezonder dan tarwe. In vergelijking met tarwe bevat spelt een iets hoger eiwit- en vetgehalte, maar het verschil is bijzonder klein. Bovendien bevatten beide evenveel vezels. Het klopt dat er in spelt behoorlijk wat nuttige vitamines, mineralen en sporenelementen zitten, maar opnieuw is het verschil met de andere graangewassen niet zo groot. Tot slot is de calorie-inhoud van spelt zelfs iets groter dan gewone tarwe. Je kunt dus ook overgewicht krijgen van het eten van te veel speltbrood.”

Ontdooid eten mag je nooit opnieuw invriezen: fabel

“Het is een fabel dat je ontdooide producten niet opnieuw mag invriezen. Alles hangt af van de manier waarop het product ontdooid is. Er bestaan correcte manieren van ontdooien, zoals ontdooien in de koelkast (bij temperaturen lager dan 4°C), in koud water en in een magnetron. Alleen restjes van een maaltijd mag je niet opnieuw invriezen. Gedurende de maaltijd zijn er massaal bacteriën uit de omgeving in terechtgekomen. Hierdoor neemt het aantal bacteriën toe en is er kans op een voedselvergiftiging wanneer het product later wordt ontdooid. Je moet natuurlijk ook niet te streng zijn: wanneer je het voedsel de eerste keer langzaam ontdooide in de koelkast en wanneer je zeker weet dat het voedsel niet bedorven is, kun je het opnieuw invriezen.”

Koffie met melk is ongezonder dan zwarte koffie: fabel

“Koffie heeft veel goede eigenschappen en dat is vooral te danken aan de vele stoffen die erin zitten. En dan praten we niet alleen over cafeïne, maar ook over de vele antioxidanten, meestal polyfenolen. Voor alle duidelijkheid, onze cafeïneconsumptie houden we het best onder 400 mg per dag, wat overeenkomt met 5 à 6 kopjes per dag voor een volwassen persoon. Maar wat is nu het gezondst: koffie met of zonder melk?”

“Als een van de belangrijkste polyfenolen in koffie wordt chlorogeenzuur genoemd. Deze stof wordt geassocieerd met ontstekingsremmende eigenschappen en een vermindering van het risico op hoge bloeddruk, hart- en vaatziekten, diabetes type 2, darmkanker en de ziekte van Alzheimer. Een onderzoek uit 2011 stelde vast dat melk de absorptie van chlorogeenzuur vermindert. Maar het ging om een kleine studie, met verschillende tekortkomingen in de opzet ervan. De resultaten worden tegengesproken door een goed opgezette Zwitserse studie uit 2010 waarin de auteurs tot de conclusie komen dat het toevoegen van melk de snelheid van opname en de totale hoeveelheid chlorogeenzuur in het bloed niét doet dalen.”

“Denk er wel aan dat koffie met melk, vooral als volle melk wordt gebruikt, wat vet kan bevatten en dat voor mensen die op hun gewicht moeten letten soms iedere calorie telt.”

Door bepaalde voedingsproducten te mijden, kan je buikvet verliezen: fabel

“Een veelgestelde vraag is: bestaan er methoden om specifiek dat vervelende buikvet kwijt te raken? Geen domme vraag, want het vet in de buikstreek, dat we visceraal vet noemen, is het ongezondst omdat het zich om en tussen de organen bevindt en bijvoorbeeld hogere risico’s geeft op hart- en vaatziekten. Maar het spijt mij erg: methoden om specifiek buikvet te verliezen bestaan niet, wat sommige reclamepraatjes je ook mogen doen geloven. Je kunt namelijk niet op één specifieke plek afvallen. Als je afvalt, gebeurt dat op alle plaatsen in je lichaam, omdat de vetcellen zich overal bevinden, van je tenen tot je wangen.”

“Wat wel kan helpen, is bepaalde vormen van bewegen: aerobe oefeningen, meestal cardio genoemd. Aerobe oefeningen zijn oefeningen die in een stabiel tempo worden gedaan waarbij het lichaam veel zuurstof verbruikt, zoals hardlopen, fietsen, zwemmen en stevig wandelen. Veel onderzoeken hebben aangetoond dat aerobe oefeningen kunnen helpen visceraal vet te verliezen, zelfs zonder diëten.”