Wie AD(H)D heeft, hoeft niet noodzakelijk medicatie te nemen: dit zijn populaire alternatieve behandelingen

AD(H)D, we linken de (hyperactieve) aandachtstekortstoornis meestal aan drukke kinderen. Maar ook volwassen worstelen ermee, niet zelden nog het meest op de werkvloer. Medicatie is er wel, maar die komt vaak met onaangename bijwerkingen. Onze redactrice heeft ADD en onderzoekt samen met expertisecentrum ZitStil welke alternatieve behandelingen nog kunnen werken. 

Bij onze redactrice (24), die liever anoniem wil blijven, werd op 18-jarige leeftijd vastgesteld dat ze ADD had. “Ik nam jarenlang medicatie om mij te kunnen concentreren tijdens het studeren. Maar ik heb al die jaren ook afgeteld om ermee te mogen stoppen. Wanneer ik de medicatie nam was het net alsof ik onder een stolp zat. Mijn emoties waren afgevlakt en ik kreeg te maken met slapeloosheid en depressieve gevoelens.” 

“Ik besloot om na mijn studies voor eens en altijd te stoppen met medicatie. Maar mijn ADD is er nog steeds. Op het werk merk ik dat niet alles even vlot loopt als bij collega’s. Zo is mijn concentratie erbij houden tijdens het schrijven niet altijd even gemakkelijk en is het soms moeilijk om de ‘workload’  in behapbare stukken te verdelen. Dat zorgt ervoor dat ik sommige deadlines niet haal”, stelt ze. 

Onze redactrice is niet de enige die botst op deze struggles, zegt psychologe en vormingsmedewerker Nans De Greef van het ADHD-expertisecentrum ZitStil. “Hoewel 50 procent van de mensen met AD(H)D na de adolescentie minder last heeft van de belangrijkste kernsymptomen, zoals onoplettendheid, hyperactiviteit en impulsiviteit, is dat voor de andere helft niet het geval. Dit kan bepaalde prestaties op de werkvloer belemmeren.”

“AD(H)D verschilt van persoon tot persoon, maar uit zich op de werkvloer vaak in zaken vergeten, moeite hebben met plannen en overzicht te houden in het werk”, stelt De Greef. Voluit spreken we van ‘Attention Deficit Hyperactivity Disorder’, of in het Nederlands van een ‘aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit’. Bij volwassenen of kinderen die overwegend last hebben van onoplettendheid zonder het hyperactieve aspect spreken we dan van ADD.

“Medicatie helpt om in te spelen op die kernsymptomen van AD(H)D, maar ze hoeft niet de eerste, noch de laatste stap te zijn. Ze mag in elk geval nooit de enige stap zijn”, stelt De Greef. Er bestaan immers heel wat alternatieve behandelingsmogelijkheden die naast of in combinatie met medicatie kunnen helpen om symptomen van AD(H)D te verminderen.

Alternatieve behandelingsmogelijkheden ADHD’en kan je leren 

Eerst en vooral is er de psycho-educatie. Deze cursussen bestaan uit verschillende informatie-sessies om mensen te leren wat AD(H)D is, hoe het bij hen tot uiting komt en wat ze eraan kunnen doen. “Het is een eerste oriëntatiefase, maar het kan ook interessant zijn voor volwassenen wiens diagnose werd gesteld toen ze kind waren. Dit soort voorlichting helpt om de diagnose te verwerken, maar ook om te begrijpen hoe AD(H)D zich kan uitten in verschillende situaties, zoals op de werkvloer. Inzicht krijgen over AD(H)D kan ook belangrijk en nuttig zijn voor iedereen die direct te maken heeft met volwassenen met de stoornis, zoals collega’s, partners of werkgevers”. 

In tegenstelling tot een infectie kan je niet genezen van AD(H)D. “Er bestaan wél heel wat mogelijkheden om te leren omgaan met AD(H)D en zo meer grip te krijgen op je beperkingen”, stelt De Greef. “Zo bestaan er verschillende workshops waarin je in één of meerdere sessies van twee uur aan de slag leert gaan met uitdagingen die zich door AD(H)D kunnen voordoen op de werkvloer. Er zijn ook specifieke trainingen die er op gericht zijn om beter te leren plannen, organiseren of om je uitstelgedrag aan te pakken”.

Breinstimulerende therapieën of liever een voedingssupplement? 

Verder bestaan er nog heel wat ‘fysieke’ behandelingen die niet op medicatie steunen. De Greef: “Voor volwassenen zijn de meest bekende behandelmethodes breinstimulerende therapieën, zoals neurofeedback en voedingssupplementen”. Al is de wetenschap het nog niet eens over de effectiviteit van de behandelingen: “Er is voorlopig onvoldoende  wetenschappelijk bewijs dat deze methoden effectief zijn in de behandeling van de AD(H)D. Daarom zijn deze methoden niet opgenomen in de officiële behandelrichtlijnen. Maar sommigen geven aan er baat bij te hebben, daarom raden we ze ook niet af”. 

De Greef: “Bij neurofeedback worden de hersengolven via EEG (registreren van elektrische activiteit van de hersenen registreren met elektroden op het hoofd, nvdr.), gemeten en omgezet in visuele feedback. Aan de hand van een videospelletje word je er attent op gemaakt wanneer je niet meer geconcentreerd bent. Wanneer je niet meer aan het opletten bent, vertraagt je mannetje in het spel. Als je geconcentreerd bent, versnelt hij. Op deze manier zouden de hersenen reflexmatig getraind worden om je beter te concentreren”. 

Toch waarschuwt De Greef voor de effectiviteit van de behandeling: “Het is een hele intensieve behandeling die meerdere keren per week beoefend moet worden bij een neuropsychiater. Zo loopt ook de kostprijs al snel op, dikwijls voor weinig effect. Meestal wordt je beter in het spelletje spelen, maar het is niet duidelijk of het ook de algemene concentratie bevordert.”

Sommige mensen zweren ook bij het nemen van voedingssupplementen voor breinstimulatie. Omega-3, bijvoorbeeld. Die vetzuren zijn belangrijk voor de goede werking van de hersenen en zouden dus kunnen helpen bij het bevorderen van het concentratievermogen. De Greef: “Sommige onderzoeken vermoeden dat kinderen met AD(H)D lagere niveaus van omega-3 vetzuren hebben in hun bloed. Volgens sommige onderzoeken vertoonden kinderen die omega-3-supplementen kregen een kleine verbetering in de ernst van hun symptomen, vergeleken met kinderen die een placebo innamen. Maar er zijn andere onderzoeken die deze conclusies tegenspreken.”

 “Wie het wil proberen, kan dat zeker, alleen is het belangrijk om te weten dat eventuele effecten pas na drie maanden voelbaar zouden zijn. Bovendien zou de werking het best zijn wanneer de omega-3 in combinatie wordt genomen met omega-6", aldus De Greef. Hoeveel je de voedingssuplementen moet nemen, hangt af van de soort. Neem de supplementen dus alleen in samenspraak met een arts. 

Diëten om je beter te concentreren?

Ook bepaalde diëten volgen is een veelvoorkomende alternatieve behandeling voor AD(H)D. Een eerste mogelijke behandeling is het ‘Restricted Elimination Diet’ (RED) of het eliminatie-dieet. “RED vertrekt vanuit de veronderstelling dat hyperactiviteit en concentratieproblemen een uiting zijn van een allergische reactie of overgevoeligheid aan bepaalde voedingsmiddelen”, stelt De Greef. 

Bij het eliminatiedieet worden de voedingsmiddelen waaraan iemand overgevoelig is geïdentificeerd en vervolgens weggelaten uit het dieet. Het doel: minder AD(H)D symptomen ervaren. In een eerste fase wordt er tijdens een bepaalde periode een restrictief dieet gevolgd, waarbij enkel voeding wordt toegelaten waarvan geweten is dat ze geen allergische reacties veroorzaken, zoals rijst, peer en lamsvlees. In een tweede fase worden voedingsstoffen stapsgewijs opnieuw geïntegreerd in het dieet, waarna telkens wordt gekeken of ze een reactie teweegbrengen. Voeding die een reactie uitlokt, wordt op een definitieve eliminatielijst geplaatst. Allergenen die hierbij getest worden zijn onder meer tarwe, gluten, vis, noten, soja, melk en lactose.

“Dit is een proces van lange adem: het kan tot anderhalf jaar lang duren. Bovendien werd dit tot nu toe enkel bij kinderen uitgetest”. 

Een tweede dieet als behandeling voor AD(H)D is het Feingold dieet. Het is gebaseerd op onderzoek van allergoloog Ben Feingold die concludeerde dat kleurstoffen, smaakstoffen en conserveringsmiddelen voedselallergie kunnen veroorzaken en een mogelijke oorzaak zijn van AD(H)D. “Bij dit dieet worden voedingsmiddelen met azo-kleurstoffen (niet natuurlijke kleurstof, nvdr.) in bepaalde chips, snoepen of yoghurt tijdelijk geschrapt uit het voedingspatroon. Na een bepaalde periode worden ze opnieuw ingevoerd om na te gaan of ADHD-symptomen opnieuw de kop opsteken”, aldus De Greef.

 “Er is echter nog te weinig onderbouwd onderzoek om te bewijzen dat deze diëten geschikt zijn als behandeling voor AD(H)D”, waarschuwt De Greef. “Bovendien vragen beide diëten heel wat motivatie en discipline. Het is ook belangrijk dat deze uitgevoerd worden onder toezicht van een diëtist zodat de behandeling veilig verloopt en de essentiële voedingsstoffen niet uit het oog worden verloren”, voegt ze eraan toe. 

Is een gezond lichaam gelijk aan een gezond geest?

Tot slot betekent een gezond lichaam, een gezonde geest. Dat bevestigt De Greef: “Het is belangrijk voor alle mensen om gezond te eten, veel te bewegen en een goede slaaphygiëne aan te houden. Een ongezond en weinig gevarieerd voedingspatroon of weinig slaap zijn nefast voor je concentratievermogen. Dat wil je er niet bij hebben als je al concentratiemoeilijkheden hebt door AD(H)D”. 

Daarnaast heeft sporten ook een positief effect op de cognitieve functies omdat er meer bloedtoevoer is naar de hersenen. “Een dagelijkse inspanning van een half uur zoals lopen, fietsen of wandelen zou dus een positief effect kunnen hebben op  AD(H)D symptomen. Veel patiënten geven aan dat ze hier baat bij hebben al is er nog te weinig onderzoek om dat hard te maken”, stelt De Greef. 

“Sommige mensen hebben ook baat bij medidatie. Dit zou hen kunnen helpen om tot rust te komen en zich nadien terug beter te focussen. De medidatie gebeurt dan dagelijks één of twee keer en kan verschillende vormen aannemen. Enkele voorbeelden: geleide medidatie, waarbij je luistert naar een rustige stem die jou door de meditatie heen leidt. Maar ook wandelen in de natuur kan, terwijl je de omgeving rustig laat binnenkomen zonder te benoemen wat je allemaal ziet. Omdat mensen met AD(H)D niet altijd in staat zijn tot mediteren kan het helpen om te beginnen met een korte sessie van vijf minuten en stapsgewijs op te bouwen tot sessies.

Enkele tips voor volwassenen met AD(H)D op de werklvoer: 

- Gebruik een geluidswerende koptelefoon of oordopjes tijdens het werken om je optimaal te concentreren. 

- Zet instructies of opdrachten van je leidinggevende altijd op papier. Vraag, indien nodig, om mondelinge instructies schrijftelijk te bevestigen.

- Maak gebruik van planningssystemen of to do lijstjes om de werkdruk te verlagen.

- Deel grote taken op in behapbare stukken en zet er een deadline op om uitstelgedrag te voorkomen. 

- Je hoeft collega’s en leidinggevenden niet op de hoogte te brengen van het feit dat je AD(H)D hebt, als je denkt dat dit op onbegrip zou stuiten. Geef wél expliciet aan wat je nodig hebt om efficiënter te functioneren, zoals bijvoorbeeld het gebruik van geluidswerende koptelefoon.

-  Het kan helpen om tijdelijk medicatie te nemen bij overgangfases (zoals bij het beginnen van een nieuwe job of het leren van nieuwe vaardigheden).