Waarom is een tattoo zo populair bij de jeugd? En moet je het als ouder verbieden? Onze experten geven advies

Wat als jouw kind plots een hippe tattoo wil laten zetten? Wat zijn de risico’s? En is het een goed idee om het je tiener gewoonweg te verbieden? Een dermatoloog en twee psychologen geven advies. “Het idee om een tattoo te laten zetten, ontstaat vaak onder invloed van groepsdynamiek, zoals een vriendenkring.”

Zijn tattoos gevaarlijk? Dermatologe Christa De Cuyper deed jarenlang onderzoek naar de medische implicaties van tatoeages en schreef het boek ‘Dermatologic Complications with Body Art’. Daarin stelt ze dat zowat twee op de drie neveneffecten aangeven, van zeer mild tot ernstig en levensbedreigend of met permanente schade. “Complicaties komen er bijvoorbeeld op korte termijn door slechte hygiëne in de tattooshop, slechte nazorg of huidproblemen bij de getatoeëerde zelf. Maar er zijn ook langetermijnrisico’s. Een allergische reactie op de inkt kan nog tot twintig jaar later opduiken. Omdat de inkt in je lichaam zit, krijg je die allergie meestal ­alleen weg door de tattoo te verwijderen, wat dan weer een risico op littekens geeft. En tatoeages gaan vaak door de zon irriteren, gloeien en jeuken.”

Groter risico op kanker?

Ook al is er nog geen rechtstreeks verband tussen tatoeages en het risico op kanker, wetenschappers stelden wel vast dat sommige inkten een aantal giftige en kankerverwekkende stoffen bevatten. Na roetzwart is titaniumdioxide (TiO2) - sinds begin dit jaar verboden in voedingsmiddelen - het meestgebruikte ingrediënt in tatoeage-inkten. 

Onderzoekers aan de ESRF (Europese synchrotronstralingsfaciliteit) stelden vast dat deeltjes van titaniumdioxide uit de tatoeage-inkt ook naar de lymfeknopen gebracht werden. Dat kan leiden tot een chronische vergroting van de lymfeknopen en een levenslange blootstelling aan de bestanddelen die in de lymfeknopen opgeslagen zitten. “We weten tot nu toe niet hoe nano-partikels reageren en hoe gevaarlijk ze kunnen zijn. Maar een kleine tattoo houdt weinig risico in.”

“Billie ­Eilish spreekt meer tot de verbeelding dan minister”

Hoewel tatoeages inmiddels alweer enkele decennia flink ingeburgerd zijn in zowat alle lagen van de bevolking, zal je niet zo snel een magistraat of een chirurg met een getatoeëerde nek zien. Maar een popartiest of een voetballegende met meer inkt dan kleren om het lijf, daar kijkt niemand nog raar van op. En laten Billie ­Eilish of Radja Nainggolan nu net iets meer tot de verbeelding van de gemiddelde tiener spreken dan pakweg onze – in ieder geval niet zichtbaar getatoeëerde – minister van Volksgezondheid. 

Wat maakt een tattoo zo onweerstaanbaar aantrekkelijk voor jongeren? Telidja Klaï, doctor in de ontwikkelingspsychologie en contentmanager bij Ketnet, ziet het in de eerste plaats als een verlangen van je puber om zijn eigen identiteit vorm te geven. “Tijdens de zogenaamde middenpuberteit, van ongeveer 15 tot 17 jaar, gaan pubers experimenteren. Ze gaan buiten de lijntjes kleuren, terug binnen die lijntjes komen, aftasten wat hun context is, op verschillende vlakken. Tatoeages zijn één manier, maar ze doen het ook met hun kleding, hun kapsel, of met hun voeding: de ene dag eten ze fastfood, de andere dag kiezen ze voor vegan. Sommigen drinken alcohol, anderen spijbelen, roken, of proberen een handtekening van hun ouders te vervalsen. Ze gaan bijna allemaal door die fase. Heel vaak ontstaat het idee om een tattoo te laten zetten ook onder invloed van groepsdynamiek, zoals een vriendenkring. Daarnaast is de maatschappelijke context van de puber van belang: de muziek die hij graag hoort, de stijl die daarbij hoort, de artiesten zelf met wie hij of zij dweept.”

Dat een tatoeage voor het leven is, dringt niet altijd ten volle door tot pubers. “Dat heeft te maken met hun cognitieve ontwikkeling”, legt Telidja Klaï uit. “Ze zitten in een fase waarin ze dingen uitproberen zonder ten volle rekening te houden met de gevolgen ervan. Ze kunnen nog niet goed abstract hypothetisch denken, of als-dan-afwegingen maken. Bovendien zitten ze ook nog vast aan een soort naïef idealisme, waarbij ze ervan uitgaan dat hen niets kan overkomen.” 

“Een laatste belangrijk aspect bij adolescenten is de ‘persoonlijke fabel’. Dat is het fenomeen waarbij pubers dingen – vaak iets uiterlijks waarvan ze denken dat de hele wereld ernaar staart – enorm gaan uitvergroten. Een klein pukkeltje wordt een megagrote puist, met alle drama van dien. Dat werkt in twee richtingen: ze vergroten niet alleen dingen uit die ze niet mooi vinden, maar ook dingen die ze heel mooi vinden. Dat maakt het verlangen naar iets als een tattoo of piercing nog groter.”

“Een tatoeage wordt onderdeel van je identiteit”

Tot zover de theorie, maar wat doe je in de praktijk als je puber per se een tattoo of piercing wil? Hoe pak je zoiets aan? Telidja Klaï: “Als ouder ben je in de eerste plaats bezorgd dat er later spijt ontstaat. Op je veertiende maak je waarschijnlijk andere keuzes dan op je dertigste. Daarnaast reageer je als ouder misschien ook op het esthetische aspect van zo’n tattoo. Omdat het permanent is, kan er veel meer discussie ontstaan dan bijvoorbeeld over kledingstijl. Maar of je nu voor of tegen bent als ouder, je moet een aantal zaken willen bespreken met je kind. Eén daarvan is het permanente karakter van een tattoo of piercing. Dat besef moet jij als ouder je kind bijbrengen. Een tatoeage is zo permanent dat het een zichtbaar onderdeel wordt van je identiteit. Je kan die niet verwijderen, tenzij met veel pijn en kosten, en dan nog is een laserbehandeling vaak niet succesvol. Wat je op je lichaam laat tatoeëren, kan dus maar beter bewust gekozen zijn. Wat je ook met je kind kan bespreken, is het feit dat een lichaam veroudert en verandert, en tatoeages bijgevolg ook. En tenslotte: maak je puber zeker ook attent op de ­risico’s.”

“Laat vooral jouw emoties niet spreken”

“Wat je vooral niet moet doen, is je emoties laten spreken”, vult Sven Bussens aan, psychotherapeut met 20 jaar klinische praktijkervaring en auteur van Ouders in nesten. “Als je zelf rustig reageert, zal de dialoog makkelijker gaan.” Ook al ben je niet blij met het plan van zoon- of dochterlief, blijf toch positief. Zeg bijvoorbeeld dat je blij bent dat je kind zijn mening met je deelt. Je kind ruimte geven om zijn mening en emoties te uiten, staat niet gelijk aan zomaar alles goedkeuren. Het is en blijft belangrijk om als ouder jouw mening te geven en te wijzen op risico’s en ­gevaren. Geef het ook eerlijk aan als je het zelf te moeilijk vindt om onmiddellijk ja of nee te zeggen en plan een nieuw gesprek binnen een paar maanden. Zo hou je de dialoog open en positief.”

Openheid en toekomstperspectief zijn cruciaal, bevestigt Telidja Klaï. “Als je niet instemt met je pubers wens, neem dan in de eerste plaats afstand van je eigen smaak en identiteit, want die is niet dezelfde als die van je kind.” Maar hoe doe je dat? “Je kan zeggen dat het niet zomaar mag, omdat het ingrijpend en permanent is, en je wil dat je kind zich eerst goed informeert. Je kan je kind adviseren eerst een ontwerp te kiezen waar het over nagedacht heeft en waar het gedurende een afgesproken periode elke dag naar kijkt, zodat het zeker is dat het dat ontwerp voor zijn hele leven wil. In plaats van op je ‘nee’ te gaan staan en strijd te voeren, kan je beter een perspectief openen. Het wordt veel makkelijker voor een tiener om te aanvaarden dat je iets als moeder of vader niet wil, als er maar een perspectief is. Met andere woorden: of je nu voor of tegen bent, zorg in elk geval dat je een proces met je puber doorloopt zodat jullie er samen langer over nadenken. Je hebt als ouder de rol om zo’n beslissingsproces op een goede manier samen te doorlopen en er de tijd voor te nemen.” Heb je een been om op te staan als je zelf tattoos hebt? “Zeker! Dan leg je gewoon uit hoe je zelf dat proces hebt doorgelopen, rekening houdend met het permanente karakter van je tattoos, en hoe je bepaalde keuzes hebt gemaakt. Die dingen kun je allemaal meegeven aan je kind.”

Doe-het-niet-zelf

Klaï wijst nog op het gevaar van de stick-and-poke-pennen waarmee tieners tegenwoordig zelf een tatoeage zetten. “Dat soort pennen is online voor een klein bedrag te koop. Soms maken pubers ook bij elkaar piercinggaatjes. Van de mogelijke gevaren van die doe-het-zelftrend zijn sommige ouders zich niet voldoende bewust. Maak duidelijk aan je puber dat die doe-het-zelf-klussen echt geen optie zijn. In een discussie over wel of niet een tattoo moet je als ouder benadrukken dat je een betrouwbare tatoeëerder of piercer wil zoeken, die daarvoor opgeleid is, in hygiënische omstandigheden werkt en een deontologische code hanteert, zodat de risico’s beperkt blijven.”

Wat zegt de wet?

Er bestaat in België geen formele leeftijdsgrens voor tatoeages of piercings. Minderjarigen (-18 jaar) vallen wettelijk gezien wel onder het ouderlijk gezag en hebben dus in principe de toelating van hun ouders (of voogd) nodig om een piercing of tatoeage te laten plaatsen. Wanneer minderjarigen tegen de zin van hun ouders toch een tatoeage of piercing laten plaatsen, kunnen de ouders zelfs naar de rechter stappen wegens het toebrengen van slagen en verwondingen. Daarom zal een tatoeëerder of piercer met beroepsernst altijd eerst de schriftelijke toestemming van de ouders vragen.

Meer lezen?

Pubers! Waarom ze zijn wie ze zijn en waarom ze doen wat ze doen, Telidja Klaï (Borgerhoff & Lamberigts € 22,90)
Ouders in Nesten. Werken aan een goede relatie met je tiener, Sven Bussens (Borgerhoff & Lamberigts € 24,90)
Tattoogids Vlaanderen, Dagmar Verfaillie en Brecht Vande Walle (Borgerhoff & Lamberigts € 22,90)