Burn-out door het blokken? Het kan. Expert geeft 5 tips om te voorkomen dat je opgebrand geraakt
Kerstvakantie voor velen, blok voor onze studenten. Sinds vorige week zitten zij urenlang aan hun bureau om daarna vier weken alles te geven voor de examens. Die overdosis stress leidt meer dan eens tot een ‘blok burn-out’. Professor Hans De Witte leert je de alarmsignalen herkennen en geeft vijf tips om stressvolle periodes zoals de blok door te komen. “Als je studeert voor iets wat nutteloos aanvoelt, is er een grote disbalans.”
Maanden achter een bureau het beste van jezelf geven om dan elke week een groot examen te maken: het angstzweet zou voor minder van je rug druipen. Exacte cijfers van studenten die hier aan ten onder gaan, bestaan niet. “Maar ik denk dat een burn-out bij studenten weinig verschilt van eentje bij werkenden”, zegt professor arbeidspsychologie Hans De Witte.
“Er werd al wel onderzoek naar gedaan en daarbij is het voornaamste inzicht: studenten kunnen effectief een burn-out krijgen.” Gek zou je denken, want burn-out is toch écht een werkgerelateerd probleem. “Studeren kan ook als een soort werken worden beschouwd. De oorzaken zijn ook gelijkaardig aan die in het werkveld: er is een overbelasting en je heb te weinig recuperatiemogelijkheden. Studenten die te veel stof opnemen in te weinig tijd en amper ontspannen, lopen een risico op uitputting.”
Wanneer loop je gevaar en is het probleem groot?
Te weinig recupereren en te veel maanden na elkaar intensief bezig zijn met de leerstof. Het zijn twee kenmerken die tot burn-out kunnen leiden. Maar ook iets studeren waarbij je het gevoel hebt dat de richting niet aansluit bij jouw waarden of vaardigheden is geen goed idee. “Dat werkt verscheurend”, zegt prof. De Witte. “Je krijgt het gevoel dat je veel energie steekt in een studie, maar je er weinig uithaalt: je wil er later toch niets mee doen.”
Hetzelfde geldt wanneer je denkt dat je met jouw diploma niet aan de bak raakt. “Als je studeert voor iets wat nutteloos aanvoelt, is er een grote disbalans. En dat werkt potentieel uitputtend.” Zo kreeg ook Lisa haar eerste burn-out op de universiteit.
Hoe voel je als student aan dat je in de rode zone zit? “We zien vaak de klassieke signalen: je bent heel gespannen, slaapt slecht, maakt fouten, slaat minder goed informatie op en hebt een verstoorde concentratie. Je raakt ook geïrriteerd, snel ontstemt en reageert emotioneel en hevig. Die signalen tonen dat je onder teveel druk staat en moet opletten. Luister er naar, want ze zijn een belangrijk alarm.”
Al moet je er niet vanuit gaan dat burn-out héél vaak voorkomt bij studenten, nuanceert de expert nog. “Je krijgt er eentje na een hele lange periode van overspanning: minimaal zes en misschien wel twaalf maanden continue over je grenzen gaan. Je kunt dus gerust non-stop blokken voor een paar maanden. Dat is uiteraard belastend is en veel vraagt van de student, maar is wél mogelijk voor wie tussendoor voldoende ontspant.”
5 tips om het studeren door te komen
1. Focus op 1 ding tegelijk
Er werd al heel wat onderzoek gedaan naar het zogenaamde multitasken. “Het idee leeft dat je van alles tegelijk moet kunnen. Dat is complete nonsens. Onderzoek suggereert heel duidelijk dat we niet in staat zijn om te multitasken. Ons brein is niet gemaakt om de hele tijd dingen tegelijk te doen. Dus een belangrijke tip voor iedereen: concentreer je op één iets tegelijk.”
Niet makkelijk, want we zijn de hele tijd beschikbaar via onze telefoon. Daar schuilen twee gevaren in, legt prof. De Witte uit. “Er is een constante toevloed aan informatie die steeds sneller gaat. Onze smartphones zijn ook zo ingesteld dat we er langer opzitten. Het tweede probleem is dat we informatie maar tot op een bepaalde grens kunnen opnemen. De telefoon bombardeert ons grenzeloos, zonder stoppen.”
De praktische tip is dus helder: leg je smartphone af en toe weg of studeer in groep en controleer elkaar op gsm-gebruik. Laat je niet verleiden en probeer minder prikkels op te nemen.
2. Deel informatie op en stel prioriteiten
“Als je schrikt door een dikke cursus die je nooit volledig zal kunnen studeren, splits je de informatie best op in stukjes. Daarna verdeel je die hapbare stukken over de tijd die je hebt. Dat is een vorm van time management waar je met de jaren beter in wordt”, weet prof. De Witte.
Structureren is heel belangrijk: krijg een goed overzicht van wat je moet studeren en hoeveel tijd je hebt. In het verlengde moet je leren om hoofdzaken van bijzaken te scheiden. “In het eerste jaar is het moeilijk om in een paper te achterhalen wat de kern is. Ook dat leer je met vallen en opstaan.”
3. Recupereren zul je leren
Studeren is mentaal erg belastend, herhaalt arbeidspsycholoog De Witte. “Elke vaardigheid die je intensief inzet, moet op een bepaald moment herstellen. We begrijpen dat heel goed als het gaat over lichamelijke inspanningen. Wanneer mensen een vrachtwagen laden en lossen tijdens het verhuizen, rusten ze ’s avonds uit. Mentaal gesproken moet je precies hetzelfde doen. Wie lang leest en zich lang concentreert, wordt moe. Er kan niets meer bij dus moet je jouw brein even uitzetten.”
Dat doe je door te rusten, maar evengoed door iets actiefs te ondernemen. “Je moet je brein op een andere manier gebruiken. Door te wandelen, piano te spelen, te sporten of te fietsen, zorg je voor ontkoppeling. Televisie kijken kan, in heel beperkte mate, maar is passief. En je neemt nog steeds informatie op. Beter dus is het om ergens anders ontspanning te zoeken.”
4. Laat je helpen door familie en vrienden
De beste tip volgens prof. De Witte? Een babbeltje slaan met mensen over iets compleet anders dan jouw werk. “In Zweden is het traditie om twee koffiepauzes te houden, in de voor- en namiddag. Op dat moment mag je niet over het werk praten, maar wel over interesses of onderwerpen die de gesprekspartners verbindt.”
“Een heel goed idee, want op die manier zet je het werk eventjes af. Dat is al genoeg voor een dosis nieuwe energie. Samen eten met vrienden tussen het studeren door, is minstens even goed.”
5. Hou je stresssignalen in het oog
Overspannen raken tijdens de examens is eigen aan het leven van een student. “Dat neemt niet weg dat het heel erg verveld is”, zegt prof. De Witte. “Maar raak niet in paniek. Iedereen van ons heeft het wel eens meegemaakt en iedereen kwam erdoor heen.”
“Dat je nu door je cursus overwelmd raakt, is niet erg. Wie voelt dat hij of zij te overspannen raakt, moet wél durven ontspannen. Leg het werk stil en ga iets anders doen of neem een halve dag pauze. Ook als je denkt dat je het niet kan permitteren. Die halve dag levert je op lange termijn veel meer op. Het is slecht om altijd te blijven doordoen, omdat het absoluut moet. Dan krijg je misschien een black-out.”
Tot slot: kan je stress ook niet positief inzetten? Voor sommigen zorgt stress namelijk voor een betere focus. “Het idee dat stress positief kan zijn vind ik problematisch”, benadrukt prof. De Witte nog. “Stress is een overbelasting en een teken dat iets grondig foutloopt. Het leidt tot angst en paniek en tot slechter nadenken. Laat je er dus niet door overmeesteren.”
En hopelijk kunnen de tips daarbij helpen. Succes!
