Depressie of dipje? Dit is de impact van corona op je mentale gezondheid

De coronacrisis heeft niet alleen een impact op de fysieke gezondheid, het laat zich ook voelen ‘in ons koppeke’. Veel mensen voelen zich somber, moe of lusteloos. Een dipje, of is er meer aan de hand? Psychiater Dirk De Wachter vertelt erover en geeft tips om de alarmsignalen te herkennen.

Familie en collega’s zie je alleen nog maar via een beeldscherm. Een avondje uit met vrienden is herleid tot een e-peritief. Dag in dag uit zit je thuis, met als hoogtepunt een wandeling naar de supermarkt. Goed om onnozel van te worden, eerlijk gezegd. Toegegeven: niet iedereen wordt zwaarmoedig door de lockdown, maar de gevolgen ervan op onze mentale gezondheid zijn niet te onderschatten. 

Dat blijkt ook uit een exclusieve peiling door onderzoeksbureau iVOX bij 5.000 Belgen. Die toont aan dat de gemiddelde geluksscore van de Belg de voorbije weken is gedaald van 7,2 naar 5,7 op 10. Bijna 67 procent baalt er naar eigen zeggen van dat z’n sociaal leven stilvalt door de crisis. Ter vergelijking: drie weken geleden was dat nog maar 51 procent. Daarnaast vervelen we ons meer, slapen we slechter, voelen we ons eenzamer en hebben we minder energie. 

“We zitten nu eenmaal in een moeilijke situatie”, zegt psychiater Dirk De Wachter. “Op basis van wetenschappelijk onderzoek weten we dat een quarantaine een grote impact heeft: mensen ervaren psychische klachten zoals angst, prikkelbaarheid of posttraumatische stress.” Hij verwijst onder andere naar een grote overzichtsstudie in het vooraanstaande medische tijdschrift The Lancet, waarbij 24 oudere papers onder de loep werden genomen. “Dat is een degelijk onderzoek. Op basis daarvan kunnen we voorspellen dat de problemen na de coronaquarantaine niet meteen gedaan zullen zijn. Zo’n 20 à 30 procent van de bevolking zal dan kampen met psychologische issues.”  

Iedereen reageert verschillend

Dat voorspelt niet bepaald een rooskleurige toekomst, al moet er een belangrijke nuance gemaakt worden. Feit is dat mensen heel verschillend reageren op de omstandigheden. “Logisch, want iedereen zit in een andere situatie”, verklaart De Wachter. “Er zijn mensen die met hun lief kunnen relaxen in de tuin en het best naar hun zin hebben. Anderen wonen in een sociaal appartement met drie drukke kinderen en een partner waar het al langer niet mee botert. Of wie weet ben je bezorgd omdat je je vader niet mag bezoeken in het rusthuis, terwijl je weet dat zijn gezondheid achteruitgaat.” 

Daar komt nog eens bovenop dat niet iedereen even veerkrachtig is. “Ook de individuele kwetsbaarheid speelt een rol. Sommige mensen zijn heel gevoelig voor angst en depressies, en hebben het nu wat lastiger.” 

Tips om goed in je vel te blijven zitten

Het komt er op neer om mentaal weerbaar te blijven. Dat is gemakkelijker gezegd dan gedaan. Daarom stelde het Rode Kruis een campagne op, in samenwerking met de Vlaamse en federale overheid. Zij raden onder andere aan om routine in te bouwen, omdat vaste gewoontes voor een zekere rust zorgen. Jezelf letterlijk blijven verzorgen mag bovenaan die planning staan, bevestigt psychologe en coach Roos Woltering. “Stop structuur in je dag. Kies ervoor om elke ochtend even te gaan wandelen, te ontbijten, de krant te lezen, te douchen.”

Nog te lezen in de affiches van het Rode Kruis: zoek nieuwe manieren om te ontspannen. “Twee dagen in een jogging voor Netflix hangen is lekker, maar dat kan niet blijven duren”, voegt Woltering daar aan toe. “Als je continu in pyjama rondloopt omdat niemand je ziet, zal alle fut verdwijnen. Jezelf netjes aankleden is een vorm van zelfliefde. Je wil niet alleen mooi zijn voor de buitenwereld, maar ook voor jezelf. Het is een soort houvast, in tijden dat de buitenwereld op haar kop staat. Bovendien heb je nu ’s morgens tijd om een leuke combinatie uit je kleerkast te halen, toch? Het allerbelangrijkste is dat je elke dag ergens iets voor jezelf doet. Voor de moeder die thuiswerkt en tegelijk haar twee kinderen les moet geven, is dat misschien een rustig warm bad ’s avonds. Voor de alleenstaande mama die geen enkele volwassene ziet in deze periode, is een videochat met vrienden dan weer een aanrader.”

Het is eveneens belangrijk om je eigen gevoelens te erkennen en erover te babbelen met iemand die je vertrouwt. De ultieme tip, als je ’t Dirk De Wachter vraagt. “Ja, we mogen nu niet overal binnenvallen. Maar probeer om toch geregeld te bellen of te skypen. Neem contact op en praat over je zorgen. Door je verdriet te delen, neem je al een groot deel van dat verdriet weg.” 

Alarmsignalen

Wie zich somber voelt, moet zich dus niet meteen zorgen maken. “Het zou raar zijn om je alleen maar vrolijk te voelen. Er is een onderhuidse onrust, er hangt onzekerheid in de lucht. Dan is het gezond om eens te klagen of het vervelend te vinden dat je niet op bezoek mag bij vrienden of oudere familieleden.”

Langs de andere kant lijkt de quarantaine steeds langer te duren, en blijven de dipjes zich optellen. Wanneer wordt trop dan te veel? Er zijn volgens De Wachter een aantal klassieke signalen waar je op kunt letten. “Zwarte gedachten, zoals men dat in de volksmond zegt. ‘Ik wil er liever niet meer zijn’ of ‘Het heeft allemaal geen zin meer’. Zulke gedachten moeten serieus genomen worden. Daarnaast zijn er lichamelijke symptomen: het verlies van eetlust, plots vermageren, de combinatie van extreme vermoeidheid en slapeloosheid. Dan is er nog het fenomeen dagschommeling, waarbij iemand zich ’s ochtends ellendig voelt, en het tegen de avond wat beter gaat. Of doorslaapproblemen: wel in slaap vallen, maar ’s nachts wakker worden.” 

“Er moet vooral een alarmbel afgaan als je last hebt van een combinatie van die factoren en als er sprake is van een verandering. Word je al dertig jaar wakker om 4 uur ’s nachts? Dat is een heel ander verhaal.” 

Ervaar je toch enkele negatieve veranderingen, of is je omgeving bezorgd? Dan stap je het best naar de huisarts. “De huisdokter is een centraal figuur. Meestal kent die z’n patiënten en kan die inschatten of een mentale dip serieus is of niet. In een eerste stap is hij de beste raadgever. Hij kan eventueel adviseren om eens te babbelen met een psycholoog - via videochat, weliswaar. Pas in een laatste stadium is het aangeraden om aan te kloppen bij een psychiater.”