Expert onthult het geheim van charisma: “Het is niet aangeboren, je hebt het zelf in de hand”

Dankzij de Netflix-serie ‘Inventing Anna’ is iedereen in de ban van Anna Sorokin (31). De zogezegd steenrijke erfgename wist de hele New Yorkse beaumonde rond haar vinger te draaien, en op die manier duizenden dollars te ontfutselen. Hoe ze dat voor elkaar kreeg? Met een flinke portie charisma. Charisma-expert Luc Cipers onthult hoe ook jij, net als Sorokin, met de juiste handelingen een hele kamer naar je hand kunt zetten. “Charismatische mensen wekken bij anderen een perceptie van macht op.”

Obama heeft het. Average Rob en Kim Kardashian hebben het. En je kan haar leuk vinden of haten, maar meesteroplichtster Anna Sorokin had het zeker: charisma. Hoe wist ze anders vrienden, kennissen, hotels en financiële instellingen op te lichten voor in totaal 257.000 dollar, terwijl ze platzak en amper halverwege de twintig jaar oud was? En dan hebben we het nog niet over de honderden gratis etentjes, items en hotelbezoeken waarvan ze schaamteloos profiteerde. 

Het verhaal van de inmiddels 31-jarige Duits-Russische intrigeert klaarblijkelijk, want ‘Inventing Anna’ is momenteel de meest bekeken serie op Netflix. Geld had ze niet (haar papa was geen rijke oliebaron, maar een voormalige trucker), wel een sterke, charismatische persoonlijkheid. Meer had ze niet nodig om iedereen naar haar pijpen te doen dansen. Iedereen die ze tegenkwam wilde met haar bevriend zijn, in haar buurt zijn, door haar goedgekeurd worden. Haar verhaal maakt duidelijk dat je met charisma alleen al een heel eind komt. 

Ook wie niet van plan is om z'n hele omgeving een loer te draaien, kan het een en ander leren van Anna. Charisma-expert Luc Cipers heeft als trainer en coach de voorbije 25 jaar meer dan 17.000 professionals begeleid om hun charismapotentieel te ­verhogen, en schreef er een bestseller over. Hij geeft ons praktische tips voor meer charisma en hoe we dat in ons voordeel kunnen gebruiken. “Het woord charisma is afgeleid van het Griekse ‘kharisma’ en betekent zoveel als: buitengewoon talent, goddelijke gave.” Logisch dat veel mensen denken dat ­charisma alleen bij de happy few aangeboren is. Maar niets is minder waar.

Het charismatisch quotiënt

Charismatisch zijn kan je wel degelijk leren. Meteen een praktijkvoorbeeld. Hoe kan ­iemand een feestje binnenwandelen en alle aandacht trekken, zoals Anna, zelfs zonder een woord uit te brengen? Cipers: “Charisma is geen statisch gegeven, maar het resultaat van een aantal factoren, die je voor een groot deel zélf in de hand hebt. Ga je een ruimte binnen met afhangende schouders en een sloffende tred, dan werkt dat niet charismabevorderend. Maar maak je je entree met een rechte rug en kordate stap, zoek je oogcontact met de aanwezigen en bedenk je een originele ijsbreker, dan zal je charismatisch quotiënt (CQ) daar wel bij varen.”

“Wist je dat de mate waarin je als charismatisch wordt beschouwd, recht evenredig is met de mate waarin mensen zich beter voelen, nadat ze contact met je gehad hebben?”, steekt de expert van wal. “Wil je dus een charismaboost, dan moet je ervoor zorgen dat je een positief verschil maakt voor de mensen met wie je omgaat en – niet onbelangrijk – dat je intenties nobel zijn.” Het personage van Anna mag dan arrogant en narcistisch zijn en uit de hoogte doen, toch wilde iedereen haar aandacht en goedkeuring. Dat komt omdat ze oplettend luisterde naar de mensen met wie ze omging, de juiste vragen stelde en de juiste dingen over hen onthield, wat hen een speciaal gevoel gaf. 

Anna had natuurlijk een verborgen agenda, maar we kunnen het een en ander leren van haar vlijtige communicatiemethodes. “Of je nu een opvoedkundige babbel met je kind in het vooruitzicht hebt of een brainstorm op het werk: op voorhand nadenken over wát je wil zeggen en bereiken, hoe je het gesprek wil starten en afronden, zal je beter bij de zaak houden. Meer tijd en een belangrijk gesprek voor de boeg? Overweeg dan een dry run. Dat is een soort van generale repetitie waarbij de rol van je gesprekspartner of toehoorder gespeeld wordt door een vriend(in) of collega. Feit is: hoe beter je de inhoud beheerst, hoe eenvoudiger het is om je te concentreren op de vorm. En hoe zelfverzekerder je zal overkomen.”

De spier (en de kracht) van de oprechte lach

Al gehoord van de zygomaticus major? Of van de orbicularis oculi? De eerste blijken de spieren te zijn die je mondhoeken doen omhoog krullen, de tweede die rond je ogen. Alleen als je echt (en oprecht) lacht, worden beide spiergroepen geactiveerd. Zo’n echte lach – ook wel de Duchenne-­lach genoemd, naar de in 1875 overleden Franse neuroloog Guillaume Duchenne – is een voorwaarde voor wie charismatisch wil overkomen.

Luc Cipers: “Een oprechte glimlach straalt vertrouwen, vreugde en medeleven uit, en werkt dus verbindend.” Ook een stevige handdruk en bewust oogcontact zijn winners bij een eerste contact, hoewel dat eerste door de coronacrisis tijdelijk on hold gezet is. Antropologe Helen Fisher deed ooit onderzoek naar wat er gebeurt als je iemand intens aankijkt. Wat bleek? De hartslag van de andere persoon gaat omhoog en het hormoon fenylethylamine wordt aangemaakt, hetzelfde hormoon dat een rol speelt bij liefde op het eerste gezicht.

Wat helpt nog tijdens de babbel? “Moedig je gesprekspartner aan om verder te praten door geregeld met je hoofd te knikken en door paraverbaal (een vorm van communicatie waarbij je o.a. pauzes of haperingen inlast, red.) aan te geven dat je je betrokken voelt (‘mmmh’, ‘aaah’, ‘oooh’,…). Ook kan je je hoofd lichtjes schuin houden. Onderzoek heeft uitgewezen dat dat onbewust door je gesprekspartner als positief ervaren wordt, omdat je je arteria carotis (halsslagader) toont en zo aangeeft dat je de ander volledig vertrouwt.”

Gebruik gouden stiltes

“De taal dient gestemd te worden, net als een viool”, wist Oscar Wilde al. Cipers: “Vocale communicatie verwijst aan de manier waarop we onze stem gebruiken en heeft een grote impact op de manier waarop anderen ons ervaren. Stel, je baas vertelt over toekomstplannen binnen het bedrijf die je rooskleurig in de oren klinken, maar doet dat op een doffe, intonatieloze toon. Wedden dat je enthousiasme meteen slinkt?”

Tegelijk is de manier waarop we praten en onze stem gebruiken diep ingesleten in onze communicatiegewoontes, en verander je dat niet zomaar. “Zelf heb ik in de loop van mijn carrière stemtraining gevolgd en ademhalingstechnieken bestudeerd. Ze hebben mijn stemtimbre niet veranderd, maar hebben wel mijn stemvolume doen toenemen en ervoor gezorgd dat ik zeer snel eventuele stress kan onderdrukken. Tip: laat je stem op het einde van elke zin een beetje dalen, spreek op de momenten die ertoe doen net iets langzamer en gebruik ‘gouden stiltes’. Korte pauzes van een of twee seconden zorgen ervoor dat je woorden meer kans hebben om door te dringen.”

I did not have sexual relations with …

Alle non-verbale en paraverbale tips ten spijt, je CQ is ook onlosmakelijk verbonden met de inhoud. Achtergrondinfo, actua, speeches, politieke toespraken, weetjes of faits divers: Sorokin was een kei in het betoveren en inspireren van haar entourage met haar woorden. “Een goede structuur en woordkeuze, gebruik van gezegden, metaforen en citaten,… helpen daarbij. Ook alliteraties (denk aan de meeste Suske en Wiske-titels) en geluidswoorden, zoals knisperen en kraken, kunnen je verhaal extra kleur geven. Inconsistenties zoals woorden weglaten, zinnen afbreken, overmatig tussenzinnen gebruiken,… zijn dan weer fnuikend voor je charisma. Iedereen herinnert zich wel Bill Clintons uitspraak: ‘I did not have sexual relations with that woman … Miss Lewinsky.’ Charismatisch was het niet zijn beste zet.”

“Aan de andere kant word ik nog altijd stil van de speech van Winston Churchill, ‘We shall fight on the beaches’, die hij gaf naar aanleiding van de succesvolle evacuatie van Duinkerke. De man was kalend, geen beauty, had wat overgewicht, lispelde zelfs een beetje, maar gebruikte zulke retorische technieken dat je aan zijn lippen blijft hangen. Idem voor de keynotes van Steve Jobs. Hij eindigde steevast met ‘There’s one more thing…’, waarna hij de Apple-nieuwigheden onthulde. Alleen al met dát zinnetje tilde hij niet alleen zijn speech, maar ook zijn charisma naar een hoger niveau.”

Perceptie van macht opwekken

Dat charisma niets meer, maar ook niets minder is dan een reeks aangeleerde communicatieve gedragingen: check. Maar wat brengen ze bij anderen teweeg? Cipers: “Allereerst wekken charismatische mensen bij anderen een perceptie van macht op. Ze komen over als iemand die impact heeft op de ruime omgeving. Dat kan door gezag, geld, expertise, intelligentie, maar ook pure fysieke kracht of een uitzonderlijk talent. Daarbij ‘een groter plan’ huldigen kan eveneens betoverend werken.”

“Denk maar aan de speech van Oprah Winfrey, toen ze tijdens de Golden Globes in 2018 als eerste zwarte vrouw de carrièreprijs in ontvangst mocht nemen, en zich openlijk uitsprak tegen seksuele agressie. Twittergebruikers zagen haar meteen als de volgende president van de Verenigde Staten. Verder is het belangrijk dat je als charismatisch persoon oprechte hartelijkheid en aanwezigheid uitstraalt. Dat je bereid bent om je macht aan te wenden in het voordeel van je gesprekspartner én dat je aanwezig en gefocust bent. Doen alsof je luistert is geen optie. Geef je gesprekspartner je volle en onverdeelde aandacht.”

Martine Tanghe

Charisma was in het verleden vaak een mannenzaak. “Dat klopt helaas”, vertelt de expert. “Kijk maar naar de geschiedenisboeken: de heroïsche verhalen en speeches werden vooral mannen toegedicht. Gelukkig is het tij al een tijd aan het keren: voorbeelden genoeg naast Sorokin. In eigen land ademt Martine Tanghe voor mij pure charisma. Hoe zij met kennis van zaken, een fluwelen stemtimbre, subtiele gelaatsuitdrukkingen en een beheerste mimiek het nieuws brengt...”

“Ik denk ook aan Ursula von der Leyen, de voorzitter van de Europese Commissie. De overtuiging die ze legt in haar woorden, wát ze zegt, hoe ze er staat, stijlvol en vrouwelijk tegelijk: alles klopt. Weet je, wie of wat je charismatisch vindt, is vaak persoonlijk gekleurd. Maar mocht je ooit nadenken over wie jouw grote voorbeeld is, vraag je dan simpelweg af voor wie jij zonder verpinken een half jaar onbezoldigd zou willen werken.” 

Haalbare tips voor méér charisma (ook voor introverten!)

1. Oefen met de zogenaamde ‘gouden stilte’

Luc Cipers: “Las geregeld een of twee seconden pauze in voor je iets zegt. Dat kan na het stellen van een vraag, maar ook wanneer je gesprekspartner even stilvalt. Zo heb je extra tijd om de input te verwerken en geef je de andere de kans om iets toe te voegen.”

2. Echt oogcontact

“Werkt verbindend. Zoek echt oogcontact, niet alleen wanneer je luistert, maar ook wanneer je zelf praat. Vind je dat moeilijk, probeer dan te achterhalen welke kleur van iris je gesprekspartner heeft.”

3. De Duchenne-glimlach

“Met een échte glimlach toon je de positiviteit die je voelt tegenover je gesprekspartner, ook in je gelaatsuitdrukking.”

4. Een goede voorbereiding

“Enkele minuten volstaan om je toekomstige gesprek onder de loep te nemen. Zeker voor professionele babbels is dat belangrijk, maar ook privé kan het renderen. Het voordeel is dat je minder kans hebt dat je emoties met je aan de haal gaan.”

5. Zelfverzekerde lichaamshouding

“Sta met je hoofd, romp, benen,… in één lijn. Sta je wat ingezakt, dan fnuikt dat je charisma. Maar hef je je kin anderhalve centimeter te hoog op, kan je weer arrogant overkomen. Een goede balans is belangrijk.”