Hoe klaag ik minder? Is het besmettelijk en wanneer vinden anderen me een zaag? Prof leert ons alles over gezeur

Je collega doet het over het werk, je partner over rondslingerende sokken en je moeder over hoe weinig je haar bezoekt: zeuren. Zijn er dan geen positivo’s? Is klagen (on)gezond en slecht voor de groepssfeer? Volgens professor Elfi Baillien, gespecialiseerd in groepsdynamieken, valt er heel wat te vertellen over het mechanisme van klagen en zagen. Ze beantwoordt 7 prangende vragen. “Jouw geklaag kan een bron van stress zijn voor anderen.”

Is klagen ongezond?

Prof. Elfi Baillien (KU Leuven): “Zie het als stoom die je van de ketel laat, zodat het deksel niet van de pot vliegt. Zeuren is een psychosociaal mechanisme om te kunnen overleven. Als er stress is of we worden boos en angstig, dan helpt het om daarover te praten. Door te zeuren verlaagt de druk op ons systeem. Dus nee, het is niet ongezond, zelfs nodig. Het is een vorm van stress coping: een manier om met spanning om te gaan en hoge bloeddruk te verlagen. Als je voelt dat emoties oplaaien, moet je die kunnen parkeren in je systeem. Doe je dat niet, worden ze op termijn heviger.”

Zeuren we écht allemaal of zijn er (positieve) uitzonderingen?

Prof. Elfi Baillien: “Dat hangt er een beetje vanaf hoe je zeuren definieert. Ventileren over iets wat je stress of een onaangenaam gevoel bezorgt, is iets wat we allemaal doen. Maar in de wetenschap is er ook sprake van toxisch of chronisch zeuren. Dat betekent dat je de hele tijd negativiteit ventileert. Het gaat verder dan af en toe uiten dat iets je raakt of iets niet lekker zit. Dat chronische zeuren doet niet iedereen.”

“Zoiets is afhankelijk van je persoonlijkheid en jouw levenssituatie, bijvoorbeeld jouw werkcontext. Hoe meer stresserende dingen je meemaakt in je leven of op je werk, hoe groter de kans dat je in het systeem van toxische zeuren strandt. Er is geen frequentie vooropgesteld om te weten of je onder die categorie valt en er is ook geen onderzoek dat zegt wanneer je te veel zeurt.”

Hoe weet ik of mensen me ‘een zaag’ vinden?

Prof. Baillien: “Je merkt het wél aan je omgeving als je net iets te vaak aan een klaagzang begint. Als je terecht of onterecht aan het zeuren bent, ben je eigenlijk een stressor voor anderen. En dat kan twee richtingen opgaan. Het kan dat je omgeving jou begrijpt, met als gevolg dat ze dezelfde negatieve dingen sneller zullen zien. Bijvoorbeeld dat ze zich ook focussen op de chagrijnige baas. Het kan ook dat ze je niet snappen en dat jouw geklaag voor hen een bron van stress vormt. Dat heeft zelfs sociale gevolgen: mensen kunnen je minder tof vinden, er is makkelijker conflict en in extreme gevallen laten ze je links liggen.”

Dus zeuren is aanstekelijk?

Prof. Baillien: “Eigenlijk wel. Dat komt door het fenomeen van ‘selectieve aandacht’: onze hersenen kunnen niet alles registeren wat rondom ons gebeurt. Ze zullen moeten kiezen waarop de focus ligt. Als iemand veel zeurt, trekt die persoon de aandacht naar negativiteit en gaan omstaanders daar evenwel op focussen.”

“Kortom: wie vaak zeurt en dus een negatieve boodschap overbrengt, zorgt ervoor dat zijn of haar omgeving de aandacht ook op dat negatieve richt. Op die manier is de kans effectief groter dat door jouw gezeur, andere mensen ook zeuren. En dat is misschien ook een alarmbel: je klaagt steeds over hetzelfde als omgeving, maar lost weinig op. Dat zie je absoluut ook in een werkcontext gebeuren.”

Hoe zeur ik minder?

Prof. Baillien: “Weet dus eerst dat zeuren normaal is. Wees niet te streng voor je zelf: het kan zo nu en dan. Maar besef ook dat als je opnieuw rustig bent, je moet schakelen. Hoe los je de frustratie in de toekomst op? Of hoe kun je de zaken anders bekijken? In plaats van de emoties te parkeren, denk even bewust na over hoe je niet meer in de problemen komt met die ene collega. Of hoe het teveel aan mails je op een bepaald tijdstip minder zouden opjagen. Wat kun je doen om te zorgen dat het niet meer gebeurt? Daarover nadenken is trouwens veel beter voor je hart dan te blijven hangen in de negatieve spiraal.”

“Je kunt hier ook anderen bij helpen: als iemand bij jou komt klagen, maak dan dezelfde reflex. Na het luisteren kun je meedenken over een andere focus of een oplossing. Zo breng je de andere tot rust. Kijk naar het glas dat halfvol is, niet halfleeg. Is er bijvoorbeeld gezeur over veranderingen op het werk, kijk dan naar mogelijke opportuniteiten: misschien is parttime werken nu wél mogelijk?”

Zeuren vrouwen meer dan mannen?

Prof. Baillien: “In onderzoek komt naar voor van wel. Zeuren hangt erg samen met opvoeding. Is er plaats voor erkenning van jouw emoties? In onze opvoeding heerst nog het idee dat jongens hun emoties moeten onderdrukken. En met zeuren laat je ze net de vrije loop. Mannen worden traditioneel sterker opgevoed met het idee: parkeer je gevoelens. En dan is er ook nog het gegeven van vrouwen die biologischer net gevoeliger zijn voor emoties. Nog een mogelijke verklaring waarom ze meer zeuren.”

“Maar in de toekomst verwacht ik wel een shift: emoties mogen er steeds meer zijn. Dus die verschillen zullen afnemen. Naast geslacht zijn er ook culturele verschillen: in sommige culturen wordt er minder gezeurd dan in andere, omdat emoties uiten als negatiever wordt gezien bij de ene cultuur dan bij de andere.”

Ben ik als zeurkous negatiever ingesteld?

Prof. Baillien: “Je zeurt omdat je iets hebt opgemerkt in jouw omgeving of bij jezelf waar je niet gelukkig van wordt. Omdat ons brein selectief werkt, we kunnen niet alles zien en opnemen, kiezen we wat we wel en niet registeren. Sommige mensen zijn gevoeliger voor het negatieve rondom hen. Dat heet negatieve affectiviteit. Ze zijn van nature pessimistischer en zullen negativiteit sneller tot zich nemen. Op een bepaald moment moet het wel uit het systeem: ze zullen gaan zeuren. Omdat ze makkelijker met het negatieve geconfronteerd worden, zeuren ze daardoor ook makkelijker.”