“Niet weglachen, niet terugkaatsen”: zo neem je complimenten het best in ontvangst

Ben jij zo iemand die complimentjes steeds afwimpelt à la ‘Ach, ‘t was een soldeke’? En wat zegt dat over jezelf? Klinisch psychologe Lynn Jespers legt uit waarom we zo vaak stuntelen met lof en hoe we het met plezier in ontvangst kunnen nemen. “Meteen een compliment terugkaatsen komt geforceerd over.”

Vind jij het lastig om complimenten te aanvaarden? Je bent lang niet de enige. Misschien is het eigen aan onze Vlaamse bescheiden aard om alle lof weg te wuiven, maar er ligt vaak een veel diepere oorzaak aan ten grondslag: een laag zelfbeeld, aka een gebrek aan zelfvertrouwen. “Als je last hebt van een laag zelfbeeld, kan dat ervoor zorgen dat je anderen wantrouwt en je je snel schaamt. Twee emoties die getriggerd kunnen worden wanneer je een compliment krijgt. Dat heeft vaak te maken met negatieve ervaringen uit je verleden, zoals pesterijen”, zegt Lynn Jespers, klinisch psychologe en psychotherapeute en oprichter van de praktijk PSYLY.

“Je gelooft dat je in essentie niet goed genoeg bent. Hoe zou iemand anders je dan wél goed kunnen vinden, laat staan geweldig of mooi? Dus ga je twijfelen aan de oprechtheid van het compliment, en je daarbovenop vaak schamen dat je juist dié trui uit de kast getrokken hebt vanochtend, of dat je stoofvlees in plaats van kalkoen gemaakt hebt voor kerst. Een goedbedoeld compliment verandert op die manier snel in een bevestiging van je ‘falen’. En dan begin je te blozen, wimpel je het compliment af of klap je misschien dicht.”

Engeltje versus duiveltje

Bijna iedereen met een lage dunk van zichzelf heeft een sterke innerlijke criticus. Een stemmetje in hun hoofd dat hen constant afbreekt en bekritiseert. “Krijg je een compliment, dan schiet de criticus zonder dat we het goed en wel beseffen in actie. Dat zal wel niet gemeend zijn, denken we dan. Of: komaan, je ziet toch dat het niet perfect is?” 

Sommige mensen breken zichzelf af nog voor ze een compliment krijgen. Denk maar aan de typische gastvrouw die haar avondeten al mislukt noemt voor haar tafelgenoten er een hap van proeven. “De innerlijke criticus in actie’” zegt Jespers. “Deze gastvrouw probeert zichzelf te beschermen tegen de negatieve feedback die ze zou kunnen krijgen, door het zelf al te verzinnen. Het is een overlevingsstrategie, met een diepgewortelde angst voor ­afwijzing aan de basis.”

Het tegenovergestelde van de innerlijke criticus is onze empathische metgezel. En die is er, godzijdank, ook. Jespers: “Je kan het vergelijken met het engeltje op de andere schouder, de stem van zelfzorg en -liefde. Vaak een nauwelijks hoorbaar stemmetje, dat overheerst wordt door de bulderende, bange criticus. Je empathische metgezel gaat respectvol en warm om met je kwetsbaarheid, in plaats van die af te breken zoals de innerlijke criticus dat doet. Daardoor kan hij je helpen met het aanvaarden van een compliment, want dat vraagt om kwetsbaarheid en moed. Je laat je verdedigingsmechanisme namelijk vallen. Vraag je de volgende keer als je een compliment krijgt eens af wat dat liefdevolle stemmetje zou zeggen. Misschien reageer je wel heel anders?”

Complimenten aanvaarden, zo doe je dat!

• Appreciëren: Weet je niet wat gezegd wanneer ­iemand je een compliment geeft? “Een simpel ­dankjewel en een glimlach zijn vaak genoeg”, zegt Jespers. “Meteen een compliment terugkaatsen komt vaak geforceerd over. Wil je toch iets terugzeggen? Uit dan je appreciatie voor het complimentje: ‘Dank je wel, fijn dat je dat zegt!’”

• Doorvragen: Lynn Jespers: “Als iemand zegt dat je het goed doet op het werk en je kan dat moeilijk aanvaarden, vraag dan wát je goed doet. Als iemand je kapsel geslaagd vindt, vraag dan waarom. Misschien zijn het je nieuwe curtain bangs? Voor veel mensen is het zo gemakkelijker te geloven dat die lieve woorden gemeend zijn.”

• Complimentenboekje: Ons brein is geneigd om negatieve dingen te onthouden, omdat die belangrijker zijn om te overleven dan positieve. Daarom herinner je je complimenten vaak niet, terwijl die ene snerende opmerking weken door je hoofd blijft spoken. “Schrijf daarom de complimenten die je krijgt een maand lang op”, tipt de experte. “Je zal merken dat er thema’s zijn die terugkeren. ‘Als tien mensen je complimenteren met je mooie lach, kan je moeilijk blijven zeggen dat je lach ‘maar gewoontjes’ is. (lacht)”

• Klein begonnen, half gewonnen: “Wil je oefenen met het aanvaarden van complimenten? Start dan met je intieme kring, want die bestaat normaliter uit mensen die je al vertrouwt. Je kan ervan uitgaan dat hun complimenten oprecht zijn, en dat zorgt voor een veilig gevoel.”

• Name it: “Geef je innerlijke criticus én je empathische metgezel een naam. Misschien teken je ze uit, ­bedenk je welke houding ze hebben of hoe hun stem klinkt. Dat leidt tot meer herkenbaarheid in je interne dialoog”, legt Jespers uit. “Je zal sneller herkennen wanneer Gargamel, of hoe je jouw criticus ook wil noemen, het woord neemt. Zodra je hem herkent, kan je hem stoppen en meer ruimte geven aan je empathische metgezel. Jij, en niet Gargamel, zit aan het roer van je leven.”