Psycholoog over de voor- en nadelen van zelfhulpapps: “Een jaarabonnement kost amper 60 euro, minder dan één sessie bij een therapeut”

Anno 2021 komen mensen er vaker openlijk voor uit als ze zich niet goed in hun vel voelen.“Mensen durven meer hulp te zoeken dan vroeger en zijn daar ook open over”, stelt klinisch psycholoog Tom Van Daele. Het enige probleem: er zijn ellenlange wachttijden voor therapie en het prijskaartje is niet min. Dus schieten zelfhulpapplicaties als paddestoelen uit de grond. Sommige mensen lijken hiermee geholpen. Is het echt een goed alternatief, of is het toch oppassen geblazen? Psycholoog Tom Van Daele licht toe. 

Tom Van Daele is onderzoeksleider aan de expertisecel Psychologie, Technologie & Samenleving aan Thomas More. Hij bestudeert al tien jaar lang verschillende vormen van technologie en de toegevoegde waarde aan geestelijke gezondheidszorg. “Met zelfhulpapps kan je volledig zelfstandig aan de slag, zonder enige vorm van bijkomende ondersteuning van een hulpverlener. We zien de laatste tijd een toegenomen interesse in dit type apps", begint hij. “Dit valt enerzijds te verklaren door de groeiende aandacht voor welzijn en mentale gezondheid. Anderzijds hebben we allemaal een lastige periode achter de rug. Mensen die zich altijd goed hebben gevoeld, werden het afgelopen jaar misschien voor het eerst geconfronteerd met depressieve gevoelens.”

“Mensen dúrven meer hulp te zoeken dan vroeger en zijn daar ook open over. Het probleem is dat er een heel grote vraag is, maar een relatief beperkt aanbod. Er zijn zoveel mensen met klachten die hulp zoeken dat er wachtlijsten ontstaan. Je geraakt niet meer zo makkelijk binnen bij bestaande voorzieningen of organisaties, waardoor je richting de privémarkt moet gaan, maar dat is nog duurder. Mensen zoeken dus logischerwijze naar alternatieven. Iedereen heeft een smartphone, dus de drempel om met een zelfhulpapplicatie te experimenteren, is heel laag.”

De voor- en nadelen

“Zelfhulpapps bestaan al een hele tijd, maar door corona krijgen ze meer aandacht, om vanzelfsprekende redenen. Vooral mensen die niet goed in hun vel zitten of met angst- of stemmingsstoornissen kampen, zoeken hun heil erin. Volgens verschillende studies op internationaal niveau blijken ze goed te werken, indien de psychische klachten nog niet te ver geëscaleerd zijn. Mensen met een zware depressie moeten niet gaan verwachten dat hun klachten zonder persoonlijk begeleiding opgelost zijn. Maar zo’n app kan wel voor een zekere ondersteuning zorgen”

“Mensen die zeer oplossingsgericht zijn en van aanpakken weten, blijken het meeste uit zulke apps halen. Zij kunnen de informatie die wordt meegegeven makkelijk op hun eigen situatie toepassen. En nog belangrijker: ze kunnen goed overweg met aangereikte tools, zoals ademhalingsoefeningen of het bijhouden van hun stemming.”

“Hoewel dit soort apps al heel lang onderzocht worden, bleek dat men in sommige studies de positieve effecten ervan wat overschat had. Omdat studies zich voordoen in gecontroleerde settings, met onderzoekers die je opvolgen, blijf je de app gebruiken. En laat dat nu juist de achilleshiel zijn: mensen haken snel af. Er langdurig mee aan de slag gaan en dat volhouden, blijkt extreem moeilijk. Minder dan vijf procent van de mensen die zo’n app op hun eentje gebruiken, houdt het vol.”

“Een tweede nadeel is het vinden van de juiste, betrouwbare apps. Er zijn heel veel goede applicaties op de markt, maar het blijkt moeilijk om in te schatten welke apps kwalitatief de moeite waard zijn en welke niet. De website van onlinehulp-apps geeft een overzicht van toegankelijke apps waarvan je een kwaliteitsgarantie hebt. Er staan zowel Engelse als Nederlandstalige platformen in de lijst en er is een breed aanbod van apps die werken rond welzijn en geestelijke gezondheid, of je nu kampt met autisme of alcoholisme.”

“Een derde nadeel is dat een deel van het grote aanbod betalend is en mensen betalen niet zo graag voor apps. Een jaarabonnement voor Headspace kost nog geen 60 euro: minder dan één sessie bij een psycholoog. Toch zien we dat mensen dit vaak te veel vinden. Terwijl 60 euro geen exuberante kost is. Toen we nog op restaurant gingen gaven we daar een veelvoud van uit om eens te gaan eten. Gelukkig zijn er ook een aantal kwalitatieve gratis apps online beschikbaar.”

Minfullnesscomponent

“De buitenlandse apps Headspace en Calm zijn ongetwijfeld de populairste. Deze applicaties focussen vooral op mindfullness en meditatie, maar de grens met zelfhulp is heel dun. De meeste applicaties die rond angst- en stemmingsstoornissen werken, hebben tegenwoordig een mindfullnesscomponent.”

“Meer dan de helft van alle mensen die wereldwijd een app gebruiken voor hun angst- of stemmingsstoornissen, gebruikt Headspace. Hallucinant hoe goed die app het doet. Ik heb er zelf ook een abonnement op (lacht). Het is ook een van de weinige applicaties die niet louter voor onderzoek is ontwikkeld, maar wel frequent onderzocht wordt. Het grootste probleem voor ons Belgen? De taaldrempel: Headspace is volledig in het Engels.”

“Als je een Vlaamse equivalent zoekt, kan je terecht op vaardigleven.be. Volledig in het Nederlands, gratis én onderbouwd, waardoor de drempel wat lager ligt. De toolkit werd ontwikkeld door het centrum voor geestelijke gezondheidszorg met geld van de Vlaamse overheid. Ook hier ligt de focus op relaxatie, mindfullness, ... Het is zeer eenvoudig om mee aan de slag te gaan. De website Depressiehulp.be biedt ook goed onderbouwde tools.”

Welke app is voor mij?

Hoe weet je nu of zo’n app iets voor jou is, en welke app is het beste? “Therapie en hulpverlening zijn heel persoonlijk. Net zoals je met een therapeut een klik moet hebben, geldt dat ook voor apps. Het is een kwestie van op zoek te gaan naar een app waar jij je goed bij voelt, aan de hand van verschillende aspecten zoals de look en feel. Meestal is er een gratis proefperiode van twee weken. Als je jezelf na die twee weken de app langdurig ziet gebruiken, is het zeker de moeite om een abonnement te nemen.”

“Het is tenslotte belangrijk om een onderscheid te maken tussen zelfhulpapps die je installeert en waarbij je niemand hoort of ziet, en apps waarbij je virtueel met een echte therapeut in contact wordt gebracht, zoals de Amerikaanse app BetterHelp. In België hebben we een soortgelijk platform: Bloomup. Perfect als je geholpen wilt worden door iemand, maar er niet fysiek heen wilt of kunt. Bloomup werkt met online videoconferenties en de tarieven zijn ongeveer hetzelfde als voor een echte afspraak. En dat is terecht: de kwaliteit is hetzelfde online en de sessies zijn voor de therapeut zeker niet makkelijker of minder intensief. Bij Bloomup is je eerste sessie gratis.”

De top 3 van Tom

- Headspace: De aanpak van Headspace blijkt bij velen goed te werken: het is de meest gebruikte zelfhulpapp ter wereld. Meer weten? Op Netflix kan je nu een documentaire bekijken van Headspace.

- Houvast: Deze applicatie van het Rode Kruis werd in het leven geroepen om je eigen welzijn en dat van anderen te versterken.

- Breathe Think Do:  Deze app leert kinderen op jonge leeftijd nuttige vaardigheden zoals zelfbeheersing en probleemoplossing.

Meer weten over dit onderwerp? Doe mee aan de gratis webinar ‘Hoe je smartphone je mentaal steunen kan’, op 22 april om 20.00 uur. Inschrijven kan via deze link.