Er zijn steeds meer ongewild single vrouwen of ‘femcels’. “Ze staan voor de spiegel en denken: wat een lelijk wijf”
“Een datingbureau zei me vlakaf dat ik te oud ben”, klinkt het. ‘Femcels’ geven hun uiterlijk en het onrealistische schoonheidsideaal de schuld van hun eenzaamheid. Seksuologe Rika Ponnet licht toe waarom sommig eeuwige singles zo worstelen met het vinden van een partner en hoe je de liefde toch toelaat. “Uit angst voor afwijzing weiger je je vrouwelijkheid toe te laten. Maar dat werkt averechts.”
Zegt de term ‘incel’ je iets? Het is de afkorting van ‘involuntary celibate’ (ongewild celibatair, red.) én een onlinecommunity van misnoegde mannen die hun onvermogen om een relatie te hebben bij de vrouw leggen. “Vrouwen zijn te veeleisend. Daardoor vallen incels uit de boot”, zeggen zij. “Ze hekelen het feit dat vrouwen ‘niet meer weten hoe zich te gedragen’ of te assertief of kritisch zijn” zegt seksuologe en relatiebemiddelaar Rika Ponnet. “Maar waar het écht om draait, is hun onkunde om tot verbinding te komen.”
‘Femcels’ zijn dan weer de vrouwelijke tegenhangers van incels: dames die ongewild single zijn. Zo noemen ze zichzelf al sinds 2004 op het internet, maar de term duikt de jongste tijd steeds vaker op – onder meer op sociale media zoals videoapp TikTok, waar vrouwen steeds vaker durven te verkondigen dat ze een ‘femcel’ zijn. Verschillende Engelstalige kranten voorspellen dan ook dat ‘femcel’ een van dé begrippen van 2022 wordt. Maar wat plaagt die single vrouwen, die blijkbaar alsmaar talrijker zijn?
Lelijk wijf
Seksuologe Rika Ponnet herkent de frustraties waar femcels mee worstelen: ze ziet hun zelfhaat ook terug in haar praktijk. “Ik kreeg heel wat vrouwen over de vloer die voor de spiegel staan en denken: wat een lelijk wijf. Ze wijzen zichzelf af omdat ze niet aan ‘het mannenideaal’ beantwoorden. Onze beeldcultuur omarmt wel steeds vaker zwaardere, oudere en gekleurde lichamen, maar er blijft nog heel wat werk aan de winkel.”
Femcels zoeken ook net als incels steun in controle. “Denk aan vrouwen die master na master behalen en dan schermen met ‘mannen willen geen hoogopgeleide vrouw’. Dat is een manier om hun kwetsbaarheid te camoufleren. Bij femcels en incels zien we een gelijkaardige ontwikkeling: ze hebben allebei weinig ervaring op vlak van relaties, in welke vorm dan ook.”
Zijn ze niet liefdeswaardig?
Want de basis voor je latere liefdesrelaties leg je in vriendschappen, zegt Ponnet. En je prille tienerjaren zijn daarbij cruciaal. “Dan stel je je voor het eerst open voor de blik van anderen. Je leert dat je niet onvoorwaardelijk aanvaard wordt en dat je zelf verantwoordelijkheid draagt. Je leert begrijpen wat nodig is om tot verbinding te komen en ontdekt wat afwijzing met je doet. Dat proces is een belangrijke leerschool. Wie het niet doormaakt, zal later moeilijk in de intimiteit van liefdesrelaties kunnen stappen. In de liefde krijg je sowieso met afwijzing te maken. Wie niet geleerd heeft om daarmee om te gaan, zet stekels op en trekt zich terug.”
Veel incels en femcels hebben ook een pestverleden of werden in hun jonge jaren buitengesloten, zegt Ponnet. Het resultaat is altijd hetzelfde: de slachtoffers voelen zich niet liefdeswaardig. Het zet een patroon in gang dat het slachtoffer zijn hele leven met zich meedraagt. “De eerste aandrang is: ‘Ik vertrouw de ander niet, tot het tegendeel bewezen is.’” Sommige pestslachtoffers doen er dan weer alles aan om toch contact te maken en worden erg pleasend. “Dat werkt, maar het zorgt niet voor de meest gezonde relaties.”
Naast vriendschappen kan ook de relatie met de ouders een rol spelen. “Tieners moeten niet onder moeders rok blijven hangen, maar zich ontplooien en connecties aangaan. Tijdens de puberteit vergroot de afstand tot de ouders. Een gezond en belangrijk proces. Bij ongewild single vrouwen zien we dat die individualisatiefase vaker dan gemiddeld niet goed verliep en dat de band met de ouders te eng is.”
Een extra struikelblok voor vrouwen in het aangaan van een relatie blijkt hun eigen vrouwelijkheid. “Velen kleden zich onopvallend, alsof ze niet gezien willen worden. Het spel van aantrekken en behagen vinden ze oncomfortabel. ‘Vrouwen moeten mannen niet behagen’, zeggen ze dan. Of: ‘Dat is niet meer van deze tijd.’ Maar de kracht van behagen en verleiden wordt vaak onderkend. In het verleidingsspel toon je jezelf als seksueel wezen. Dat vergt kwetsbaarheid en daar botsen velen op. Uit angst voor afwijzing weigeren ze die vrouwelijkheid toe te laten. Maar als je bij de andere binnen wil geraken, helpt het niet om een muur te gaan bouwen.”
“Een relatie moet ‘meteen’ de juiste zijn”
Relaties anno 2022 zijn ook veel complexer en veeleisender geworden. “Ergens hebben incels en femcels een punt”, vindt Ponnet. “Vroeger wist je als man of vrouw perfect wat van jou verwacht werd. Veel vrouwen waren blij met een betrouwbare man die goed zijn boterham verdiende. Vandaag verwachten we dat onze partner onze psychologische, intellectuele en seksuele behoeftes vervult. Wie weinig relationele ervaring heeft of niet goed is in het opbouwen van connectie heeft het moeilijker. Ik begrijp dat zulke mensen zich afgewezen voelen.”
Toch betekent dat gebrek aan relationele skills geen kruis voor het leven. “Je kan belangrijke ontwikkelingsfases op latere leeftijd inhalen. Maar je moet erdoorheen. Daar wringt het schoentje soms, want de verwachtingen zijn vaak torenhoog. Een relatie moet meteen de juiste zijn. Zeker bij dertigers met een tikkende biologische klok kan dat voor paniek zorgen. Een eerste verliefdheid toelaten is al een grote eerste stap. Een eerste liefde versterkt je zelfwaardegevoel, ook al duurt de relatie niet lang. Het leert je wat je wil in de liefde, hoe je vertrouwen geeft en controle loslaat. Zodra ze zich durven open te stellen en voelen dat de ander hen erkent, zijn velen vertrokken.”
Heel wat singles geven aan dat de zoektocht naar een nieuwe relatie niet zonder slag of stoot gaat. Denk maar aan de veelgehoorde Tinderklacht “mannen willen alleen maar seks”. Ponnet: “Een pijnlijk en onwaar cliché. Zijn er mannen die alleen maar uit zijn op seks? Natuurlijk, net zoals er ook zulke vrouwen zijn. Maar het is onzin om alle mannen over één kam te scheren. Ik merk dat de kleinste suggestie naar seksualiteit soms genoeg is om te oordelen, terwijl het ook een manier kan zijn om speelsheid in een contact te brengen. Is zo’n bericht echt zo erg of maakt het deel uit van het verleidingsproces?”
“De ander geeft alleen maar aan dat hij jou seksueel aantrekkelijk vindt. Een simpele nee van jou volstaat. Maar wat gaat er achter jouw reactie schuil? Vaak is die het gevolg van angst om het speelveld op te gaan. Het is nefast om mannen voor te stellen als op seks beluste wezens. Dat is niet alleen pijnlijk voor mannen, maar creëert bij vrouwen een negatief beeld van mannen dat niet aansluit bij wie ze zijn. Diep vanbinnen willen mannen en vrouwen hetzelfde: geborgenheid, liefde, affectie, acceptatie en seksueel graag gezien worden.”
Christine (55) is 15 jaar single: “Een datingbureau zei me vlakaf dat ik te oud ben”
“Ik ben vijftien jaar gelukkig gescheiden. Na het zoveelste bedrog van mijn ex heb ik voor mezelf gekozen. De scheiding was net ingezet toen onze dochter ernstig ziek werd. Sofie was zes. Iedere moeder zet na een scheiding haar kind op de eerste plaats. Het is het enige dat je nog rest van je gezin. Maar Sofies ziekte maakte het er niet makkelijker op. Ze ging slechts af en toe naar haar papa. En vertel een date maar eens dat je kind zwaar ziek is. Je bent meteen verbrand.”
“Twee keer heb ik écht een klik gevoeld, maar mijn dochter was er niet klaar voor. Ze heeft er alles aan gedaan om die relaties te doen mislukken. Vandaag wil ze niets liever dan dat ik een lief heb, maar het komt er gewoon niet van. Als gescheiden vrouw word je nog heel weinig uitgenodigd bij gehuwde koppels. Zien ze ons onbewust als potentieel gevaar? Ik weet het niet, maar het is jammer. Die koppels hebben ongetwijfeld toffe alleenstaande vrienden met wie het zou kunnen klikken …”
“Bij een datingbureau kreeg ik als veertiger vlakaf te horen dat ik te oud was. Intussen ben ik 55. Blijkbaar is er een overaanbod aan mannen van mijn leeftijd én die willen graag een groen blaadje. Tinder heb ik ook geprobeerd. Gezichten shoppen, noem ik het. De generatie van mijn dochter gaat er anders mee om. Sofie heeft wél goede Tinderdates, maar ik kom vooral weirdo’s tegen. Iemand die me in een eerste gesprek vraagt of ik spuitend klaarkom? Nee, dank u. Ik zeg niet dat geen enkele man naar de binnenkant kijkt, maar dat eerste online contact stelt me vaak teleur.”
“Af en toe heb ik een date, maar een tweede afspraak komt er niet. Ben ik zo lelijk? Mijn zelfvertrouwen is als single zeker niet gegroeid. Door medicatie ben ik wat kilo’s bijgekomen en tijdens de menopauze verandert je lichaam sowieso. Ik koop mooie lingerie en kleed me goed, maar sexy vind ik mezelf al lang niet meer. In al die jaren heb ik wel enkele friends with benefits gehad. Dat gaat, al denk ik dat er bij vrouwen sneller gevoelens bij komen kijken, en dan wordt het gevaarlijk. De geborgenheid en lichamelijke affectie die ik mis, vind ik niet in zo’n relatie. Bij mijn huidige sekspartner stelt de seks eerlijk gezegd ook weinig voor. Veel genot zit er voor mij niet in.”
“In een echte relatie zou je dat met je partner bespreken, maar nu lijkt dat not done. Ik blijf erin geloven dat er iemand rondloopt die me graag wil zien. Die samen wil reizen en onnozelheden doen. Ik hoef geen huisje-boompje-beestje meer, maar ik wil niet in een hoekje zitten opdrogen en kansen missen. Wie gaat er voor me zorgen als ik ernstig ziek word? Daar lig ik echt wakker van. De gedachte om alleen te eindigen … Daar kan ik niet mee leven. Dan zou ik er liever niet meer zijn.”
