Hebben jij en je partner chemie? Seksuologe legt uit hoe je dat herkent. “Hersenen en hormonen bepalen niet alles”

Elkaar diep in de ogen kijken, niets anders kunnen denken dan ‘waaauw’ en dan de vonk van passie die overslaat. We zien het vaak op het grote scherm, maar ook in het echte leven komt het voor: chemie. Maar wat veroorzaakt ‘chemie’ tussen twee mensen? Hebben jij en je partner het? En biedt het een garantie voor een fijne, langdurige relatie? Relatietherapeut Sarah Hertens licht toe. “We weten dat het uiterlijk sowieso meespeelt. Maar chemie steunt op nog vier andere pijlers.”

Anthony en Kate in seizoen twee van de serie ‘Bridgerton’, Ross en Rachel in ‘Friends’: het zijn schoolvoorbeelden van koppels met ‘chemistry’. Maar het komt lang niet alleen voor in films en series. We weten allemaal dat we ons soms op onverklaarbare wijze aangetrokken kunnen voelen tot iemand. Onderzoekers proberen dat fenomeen al eeuwenlang te verklaren. Zo had de Griekse filosoof Plato een intrigerende theorie. Volgens hem waren mensen ooit ‘compleet’; met vier armen, vier benen en één hoofd. Tot de god Zeus de mensen in twee deelde. Sindsdien dolen we over de aarde op zoek naar onze wederhelft. 

Chemische cocktail

Romantici zullen het niet graag horen, maar aan de basis van die chemie tussen twee mensen liggen wel degelijk complexe, chemische processen. “Liefde op het eerste gezicht is eigenlijk niets meer dan lust op het eerste gezicht. Pure seksuele aantrekkingskracht dus”, zegt klinisch psycholoog en relatietherapeut Sarah Hertens, bekend als één van de experts in het tv-programma ‘Blind getrouwd’. “Onze hersenen en hormonen spelen daarbij een grote rol. Bij aantrekking komen heel wat chemische stoffen vrij zoals onder andere het knuffelhormoon oxytocine, wat zorgt voor hechte emotionele banden, alsook serotonine. Dat is een neurotransmitter die je geluksgevoel omhoog krikt.”

De Nederlandse fysioloog Jan Hindrik Ravesloot heeft verliefdheid op moleculair niveau bestudeerd, en kwam tot dezelfde constatatie: verliefde mensen zijn onderworpen aan een stevige hormonale tornado die door hun lichaam giert. “Er wordt extra veel van het hormoon dopamine aangemaakt, waardoor we gevoelens van genot en plezier ervaren. Het is hetzelfde systeem dat actief wordt bij het gebruik van drugs. Dat maakt dat nieuwe geliefden niet genoeg van elkaar kunnen krijgen: ze willen zo snel ze kunnen terug naar de bron van dat lekkere gevoel”, vertelde hij eerder aan onze collega’s van Goed Gevoel.

Een fijne neus hebben

Kortom, als de vonk overslaat, doorzwemt ons lijf woelige watertjes. “Hoe dat komt, blijft nog steeds een groot raadsel. Chemie valt niet te voorspellen. Het is mysterieus”, vertelt Hertens. “Al zijn we wel op de hoogte van enkele factoren. Het uiterlijk speelt sowieso mee. Wie een type heeft - à la groot, gespierd, donker haar en donkere ogen - zal zich sneller tot zo iemand aangetrokken voelen. Non-verbale zaken vinden we ook belangrijk: hoe iemand praat, beweegt, oogcontact maakt, ...”

Nog zoiets: feromonen of geurstoffen. Die werken als een vingerafdruk. Ieder van ons heeft een eigen, specifiek geurprofiel waarmee we communiceren. “Elkaars feromonen opvangen en ons liefdesspel erdoor laten leiden, dat doen we al sinds de oertijd. Dat proces zit evolutionair ingebakken in onze natuur.”

Vijf ingrediënten

Al die biologische aspecten helpen bepalen tot wie we ons aangetrokken voelen, maar het is niet voldoende om Cupido’s geheimen volledig te achterhalen. “Mira Kirshenbaum is een psychotherapeute die verschillende boeken heeft geschreven over de liefde”, gaat Hertens verder. “Zij schrijft dat onze hersenen en hormonen niet alles bepalen. Volgens haar is chemie meer dan een puur biologisch fenomeen en wordt het bepaald door vijf pijlers. Eerst heb je die fysieke en seksuele aantrekkingskracht, maar daarnaast heb je nog vier andere zaken nodig.”

Ongedwongen, echt contact is een tweede vereiste. Met andere woorden: je voelt je direct op je gemak bij elkaar. Elk gesprek gaat vlotjes en zelfs bij een eerste date heb je het idee dat je tot een stuk in de nacht kunt blijven tetteren. Ten derde heb je respect nodig. Dat wil zeggen dat je bewondering hebt voor je partner, ook als jullie verschillen van mening. Iets ludieker, maar even essentieel is humor en spielerei. Het is belangrijk dat een koppel op dat vlak op dezelfde golflengte zit en samen kan dollen. Tot slot is veiligheid een must, zodat je je kwetsbaar durft opstellen en vertrouwen hebt in de andere”, verklaart Hertens. “Pas als alle vijf ingrediënten aanwezig zijn, is er sprake van chemistry.”

Voor eeuwig en altijd?

Nu weten we al beter wat chemie precies is. Blijft de vraag of we erop kunnen vertrouwen voordat we een relatie starten. Is het een goed idee om dat buikgevoel en alle bijhorende vlinders te volgen? Sarah Hertens is overtuigd: “Tuurlijk wel. Want een echte klik blijft bestaan. Daar bestaat geen aan- of uitknop voor. Stel dat je je hart verloren hebt aan iemand en na een pauze van vijf jaar zie je die persoon terug. Dan zal een spreekwoordelijke lucifer de vonk opnieuw aansteken.”

“Na de verliefdheidsfase, als je bijvoorbeeld langer dan tien jaar samen bent, zal die chemie wel afzwakken. Dat komt veelal omdat je de vijf pijlers laat verwateren. Net zoals je voldoende moet sporten om je conditie te onderhouden, moet je blijven investeren in die aantrekkingskracht. Je mag dat niet als vanzelfsprekend beschouwen. Probeer je relatie luchtig en speels te houden, wat niet altijd even makkelijk is met hindernissen zoals een renovatie, kleine kinderen, het huishouden, stress vanop het werk,...” 

“Mijn tip: organiseer een keer per week een date night, waarbij je alles aan de kant schuift. De tv gaat uit, de gsm leg je weg. En praat niet over praktische zaken, maar toon oprechte interesse in elkaar. Samen sporten is eveneens een aanrader, want dat zet gelijkaardige chemische processen in gang als bij een prille verliefdheid, waardoor je lichaam extra gelukshormonen aanmaakt.”