Waarom liefdesleed na je 40ste intenser is. “Ik keek in de spiegel en dacht: wie wil mij nu nog hebben?”

Van niet meer kunnen eten tot de hartenpijn ook echt voelen: ludduvuddu kan er flink inhakken. Zeker op latere leeftijd: dan is liefdesverdriet zo mogelijk nog intenser. Marianne (55) vertelt over de breuk die haar compleet brak, liefdestherapeut Hester Schaart legt uit wat je kan doen om er toch bovenop te raken. “De pijn na mijn scheiding was zo allesomvattend, heftig en langdurend. Dat wil ik nooit meer meemaken in mijn leven.”

Ik kijk naar mijn vriendin Sanne. Ze hangt achterover op een loungebank in een café in het park. Wie haar ziet, denkt: wat een aantrekkelijke vrouw, mooie krullen, dramatische blik. Maar ik zit naast haar, hou haar hand vast en weet dat ze intens verdrietig is. Sanne (54) heeft liefdesverdriet. Tien jaar geleden is ze gescheiden, sindsdien heeft ze relaties gehad, maar geen van de mannen kon haar hart blijvend beroeren. Totdat ze via Tinder een man ontmoette met wie ze al snel speels en verwachtingsvol appte. Ze zag hem tijdens hun eerste date het café binnenkomen en wist: dit is ’m, de man op wie ik al lang wacht. Want Sanne is een romanticus, en ondanks haar wilde avonturen is ze op zoek naar die ene échte vervullende liefde.

Het begon mooi in dat café. Ze keek hem aan, hij lachte naar haar en voordat ze het wisten, hadden ze een intiem gesprek. Die avond bracht hij haar naar het station, ze namen afscheid met een voorzichtige zoen. De keer erop gingen ze met elkaar naar bed en dat was nog fijner dan Sanne zich had voorgesteld. Ze was verliefd, tot over haar oren en er volgde een mooie zomer samen.

Maar nu zitten we hier, na een appje van Sanne. Dat wat hem betreft de magie weg is. Het ging te snel, had hij geappt, haar liefde voor hem is te overweldigend, blabla. Ik zie de pijn in haar ogen, ik hoor de verslagenheid in haar stem. Ik weet wat ze voelt, want ook ik ken liefdesverdriet in alle gradaties. Wie niet? Van de snijdende pijn als je eerste vriendje het uitmaakt, tot de intense rouw die je voelt na een lange relatie. Of het kwetsbare verdriet om een liefde later in je leven, een liefde waarop je niet meer had gehoopt en die ruw is afgebroken.

Zoveel meer dan alleen liefdesverdriet om hem

Ook Marianne (55) heeft het allemaal meegemaakt: “De pijn na mijn scheiding was zo allesomvattend, heftig en langdurend dat ik dat nooit meer wil meemaken in mijn leven. Wakker worden van mijn eigen gejank. Niet meer eten. Letterlijk pijn in mijn hartstreek, een dichtgesnoerde keel. Niet meer verder willen. Mezelf verwaarlozen. En die woede! In mijn ellende heb ik hem zelfs geslagen. Toen de eerste pijn voorbij was, nam ik me voor dat niemand me ooit meer zo zou kunnen raken. Maar nu ik terugkijk, realiseer ik me dat het liefdesverdriet na de scheiding van de vader van mijn kinderen méér was dan ­alleen de pijn om hem.”

“Het was echte rouw. Om het afgesneden zijn van de man die ik liefhad, om ons comfortabele leven dat in gruzelementen lag. Om ons ooit zo mooie, maar nu gebroken gezin. Ik voelde schaamte, dat het ons niet was gelukt. En enorme angst voor het ravijn met aan de andere kant de ongewisse toekomst.”

Het gebrokenhartsyndroom: als je ook lichamelijk schade ondervindt

Dat was elf jaar geleden. Sindsdien heeft Marianne enkele relaties aangedurfd, die na verloop van tijd weer voorbijgingen. “Omdat ik graag een nieuwe geliefde wilde, ging ik al na een halfjaar op een datingsite. Dat was geen goed idee. Mijn ego was nog te kwetsbaar. Ben je gezellig aan het chatten met een man, verdwijnt hij opeens in het grote zwarte niets. Dates die op niks uitlopen, mannen die ‘geen klik’ voelen, elke keer die dolk in mijn hart.”

Ze heeft inmiddels ook haar eerste echte liefdesverdriet te pakken, om een man die na een halfjaar een punt achter hun ontluikende relatie zette. “Dat hakte er zó in. Ik vond hem écht leuk, de seks was goed. We konden samen lachen. Het was zo fijn om weer met z’n tweeën te zijn, dus ik zag een mooie toekomst voor ons. Maar hij was toch niet zo verliefd, bleek na een paar maanden. Dat was een enorme klap, waar ik een paar weken ziek van was. Buikpijn, somber, verdrietig. Als ik in de spiegel keek, dacht ik: wie wil mij nu nog hebben?”

Volgens Nederlands cardioloog Janneke Wittekoek kan liefdesverdriet lichamelijke schade veroorzaken. Door de heftige emotie komen zoveel stresshormonen vrij in het lichaam dat dat een direct effect kan hebben op de hartspier. Dat kan zo hevig zijn dat die hartspier verlamt en alle tekenen vertoont van een hartinfarct. In de cardiologie wordt dit het ‘gebrokenhartsyndroom’ genoemd.

De ‘oerpaniek’ na liefdesverdriet

Een error in je brein, zo noemt therapeut Hester Schaart de intense pijn om een verbroken relatie. Ze noemt zich op haar website ‘liefdesverdrietpsycholoog’, speciaal voor mensen met een gebroken hart. Liefdesverdriet kan op alle leeftijden voorkomen, vertelt Schaart, en is misschien nog wel intenser wanneer je ouder bent. “Als de kinderen het huis uit zijn, je je ouders hebt verloren, kan het er extra inhakken.”

Bij liefdesverdriet ontstaat een ‘oerpaniek’, veroorzaakt door verschillende stofjes die in de hersenen vrijkomen: stresshormonen, maar ook stofjes die afkickverschijnselen veroorzaken. Volgens de biologische wetenschap wil het primitieve brein, dat vooral om voortplanting draait, zijn geliefde terug, want anders komt er geen nageslacht. Daarom hebben de woede en de paniek in het begin de overhand, tot het doordringt dat de geliefde niet terugkomt. Dan volgen de depressie en de pijn.

“Ook al weet je dat de relatie niet goed was, toch kan je in een toestand van diepe angst komen als de ander het uitmaakt”, zegt ook Schaart. “Ieder mens wil veiligheid, geborgenheid, waardering. Een ander biedt je liefde en een schild tegen eenzaamheid.”

Blijf vooral niet in bed liggen

Haar ervaring is dat mannen en vrouwen verschillend reageren op een ongewenste relatiebreuk. Kort door de bocht: mannen zoeken zo snel mogelijk een nieuwe liefde om de pijn en eenzaamheid niet te voelen, vrouwen zijn eerder geneigd om aan zelfonderzoek te doen en om hulp te vragen. Daardoor ziet ze veel meer vrouwen dan mannen in haar praktijk.

Wat heeft ze mensen die bij haar aankloppen te bieden? “Allereerst leg ik uit hoe het brein werkt, welke stofjes er vrijkomen. En dat je daardoor depressieve gevoelens kan krijgen, een laag zelfbeeld, het gevoel dat je waardeloos bent of dat het leven niet de moeite waard is.”

Vervolgens wijst ze de gebroken harten ook op de uitweg. “Allereerst: zoek afleiding, blijf niet in bed liggen, op je telefoon kijkend of je ex-geliefde online is, of hij nog een foto heeft gepost op Facebook. Rij niet langs zijn huis om te checken of hij er is en met wie.” Daarnaast, zegt Schaart, biedt deze periode een kans om jezelf te herontdekken. “Zeker na een lange relatie weet je soms niet meer goed wat belangrijk is voor jou. Schilderles, een wandelvakantie of op yogaretraite? Ga ernaar op zoek.”

Ingeruild

Klinkt dat zielig, een oudere vrouw die opeens naar Santiago de Compostella wandelt om zichzelf te herontdekken? Je kan er cynisch over doen, maar het is maar net hoe je erin staat, zegt Schaart streng. “Het belangrijkste is dat je niet in de slachtofferrol blijft hangen, hoe verleidelijk dat ook is. Je moet je door de rouw ploegen. Dat kost tijd, misschien wel een jaar of langer. Zéker als je na een lange relatie bent ingewisseld voor een jonger exemplaar.”

Want natuurlijk is er verschil tussen het verdriet na een veertigjarig huwelijk en het verdriet na een kortstondige hevige verliefdheid. “Het eerste noemen we liefdesrouw, een pijnlijk proces dat gepaard kan gaan met een hechtingstrauma en lichamelijke klachten als artrose of diabetes, doordat de stress je weerstand verlaagt.”

Het wordt zorgelijk als de pijn na een jaar nog niet milder is geworden. Als je depressief blijft, of als je fysieke klachten houdt. Als het verdriet gestolde rouw is geworden. “Het is ook zorgelijk als je in de afwijzing blijft hangen, verbitterd raakt, zeker na teleurstellende datingavonturen.”

Vraag om hulp

Waar het op neerkomt, is dat je grip moet krijgen op de pijn en je eigenwaarde en je veerkracht moet hervinden. Schaart: “Als je denkt dat alles je is afgepakt, is het zaak om na te denken waar je vandaan komt. Wat blijft is je geschiedenis. Het kan verhelderend en troostend zijn om uit te zoeken hoe je moeder of je oma reageerde op tegenslagen.”

En durf om hulp te vragen aan vrienden of familie. Ga naar een therapeut, zeker als je last hebt van aanhoudende depressieve gevoelens. En zie ook in dat een relatie niet alles is, relativeert Schaart tot slot. “Een relatie wordt vaak opgehemeld door singles, maar het is ook gedoe en hard werken. Trek het leven breder dan alleen die partner die jou heeft verlaten. Je bent ook zus, moeder of vriendin. Je kan je vermogen en je behoefte om lief te hebben ook op andere mensen richten. Neem desnoods een hond.”

Sanne heeft voorlopig genoeg van daten. “Ik ga op vakantie met een vriendin en schrijf alles van me af.” Marianne zit alweer op Tinder, ­bekent ze. Met een klein lachje: “Wel met een harnas aan.”